zaterdag 10 april 2010

Illusie en werkelijkheid

Marcel Proust, In Search of Lost Time 5b: The Fugitive (Frankrijk 1925)
Roman, 374 pp.
Nederlandse titel: De voortvluchtige


Ik heb dit boek al een paar weken uit, maar het kwam er maar niet van om er eens goed voor te gaan zitten, alle gemarkeerde passages na te bladeren en er iets samenhangends over te schrijven. Dit is in ieder geval het raarste deel tot nu toe, qua plot. Niet dat er veel plot voorkomt in de Recherche, maar in dit deel is er eerst een plotwending die volkomen onverwacht uit de lucht komt vallen, om een tijd later ineens een vervolg te krijgen in een wel heel ongeloofwaardige ontwikkeling, die nog weer even later op een misverstand blijkt te berusten, waardoor de ongeloofwaardigheid tot mijn grote opluchting weer opgeheven werd en ik ook dit deel weer met een gerust hart 5 sterretjes kan geven.

Goed, waar waren we? In het vorige deel, The Captive, heeft Marcel de lieftallige, maar mogelijk niet helemaal betrouwbare Albertine min of meer in zijn appartement opgesloten en het deel eindigt met haar plotselinge vertrek met onbekende bestemming. In dit deel, The Fugitive (in mijn uitgave in één band met het vorige deel uitgegeven, maar oorspronkelijk apart gepubliceerd), moet Marcel zich ermee verzoenen dat hij Albertine niet meer terug zal zien. Alleen: loslaten lukt nog met geen mogelijkheid. Eerst moet en zal hij uitvinden of ze nu echt lesbisch was en hem met allerlei mogelijke vrouwspersonen bedroog of dat zijn jaloezie op een zwaar overspannen fantasie berustte.

Marcel leert vooral dat een objectief beeld van een ander niet bestaat en al helemaal niet achteraf te achterhalen is. Wie loog er nu: Albertine of de personen die over haar vertellen? De verhalen zijn niet eenduidig, de vertellers spreken zichzelf tegen en lijken redenen te hebben om een eigen versie van de waarheid te vertellen. Hij belandt in een soort spiegelgalerij van vervormde beelden, waar niet meer uit te maken is, wat echt is en wat niet. Inmiddels heeft Marcel zich gerealiseerd dat zijn liefde voor Albertine, net als die van Swann voor Odette (zie deel 1) en die van talloze andere obsessieve mannen, vooral op een zelfgecreëerde illusie berustte:
The truth is that this woman has only raised to life by a sort of magic countless elements of tenderness existing in us already in a fragmentry state, which she has assembled, joined together, effacing every gap between them, and it is we ourselves who by giving her her features have supplied all the solid matter of the beloved object. (p. 679)
Veel in dit deel gaat over de relatie tussen illusie en werkelijkheid ("there are two worlds one behind the other, one consisting of the things that the best, the sincerest people say, and behind it the world composed of the sequence of what those same people do", p. 827) en het is vast niet voor niets dat hoofdstuk 3 zich afspeelt in Venetië, stad van sprookjesachtige illusies, westerse stad met oosterse geschiedenis, stad waar land en water omgekeerd lijken, en waar alles erop lijkt ingericht om de bezoeker te laten verdwalen.

Het laatste hoofdstuk is conventioneler, maar borduurt niettemin voort op het thema dat het onmogelijk is om andere mensen echt te leren kennen. Marcel en zijn moeder lezen in de trein terug naar Parijs namelijk elk een telegram met daarin nieuws over vrienden dat hen allebei steil achterover doet slaan....

En dan nu op naar het laatste deel, Time Regained.

Besprekingen van de overige delen:
1. Swann's Way
2. In a Budding Grove
3. The Guermantes Way
4. Sodom and Gomorrah
5. The Captive
7. Time Regained
En een uitgebreid bericht met achtergrondinformatie: Proustiana 

4 opmerkingen:

  1. Leuk! Ik moet nog steeds met dl 1 beginnen en dat boek van De Botton over Proust maar ik heb de tijd, de overige delen moeten nog vertaald worden geloof ik... Je recensies doen mij slechts af en toe schuldbewust naar mijn kast kijken :)

    BeantwoordenVerwijderen
  2. "ik heb de tijd": dat is enige juiste instelling voor Proust!

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Hallo Anna, ik kom toevallig op je site terecht omdat ik op zoek ben naar informatie over het boek Paintings In Proust. Ik zie dat jij dit boek nu aan het lezen bent. Kun je wat vertellen over je ervaringen en indruk tot nu toe?

    Zelf ben ik op dit moment bezig om de laatste pagina's van Op Zoek Naar De Verloren Tijd te lezen in de Nederlandse vertaling van Therese Cornips. Wat een fantastische roman is het toch! Nog 80 pagina's te gaan en dan heb ik 3000 bladzijden Proust erop zitten.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Hallo Eric, leuk dat je even langs komt :) . Ik ben heel toevallig op de allerlaatste bladzijden van het laatste deel van Proust. Nog 10 pagina's en dan heb ik alles uit - in mijn editie meer dan 4.000 bladzijden zelfs. Wat betreft het boek van Eric Karpeles, dat heb ik ook zo goed als uit en daar ga ik één dezer dagen een bespreking van schrijven, waarschijnlijk a.s. maandag. Ik kan je wel alvast zeggen dat het de moeite waard is.
    En dan nu op naar de allerlaatste 10 pagina's Proust...

    BeantwoordenVerwijderen