Machtsstrijd

Robert Harris,
Imperium (GB 2006)
Roman, 480 pp.
In het Nederlands gepubliceerd onder dezelfde titel.


Cicero. Even denken. Dat was die figuur waarvan wij op de middelbare school ooit een lang pleidooi (of was het een politieke redevoering?) moesten vertalen. Niet het alleropwindendste spul voor een puber, maar beslist interessanter dan dat saaie oorlogsgedoe van Julius Caesar in Gallië. Hoogste tijd om Cicero, de hoofdpersoon van deze historische roman, een tweede kans te geven. Hij was tenslotte een soort collega (ook een jurist!) en Enigma, een ander boek van Robert Harris, was een fantastische thriller. Ik ging er eens lekker voor zitten en bereidde me voor op een spannend rechtbankdrama uit de eerste eeuw v. Chr. - een soort John Grisham in het klassieke Rome. Maar dat was niet helemaal wat ik kreeg.

Het begin leek er wel op. Cicero is advocaat en jonge senator, als een berooide Siciliaan hem komt vragen om hem bij te staan tegen de uiterst corrupte en gewelddadige gouverneur van Sicilië. Niemand in Rome durft deze zaak aan te nemen, maar Cicero doet dat, om hem moverende redenen, toch. De zaak culmineert inderdaad in een prima stukje rechtbankdrama, maar helaas blijkt dat maar een klein onderdeel van het grotere verhaal te zijn. Dat houdt zich namelijk bezig met Cicero's politieke carrière en zijn  ambities om consul te worden, het hoogste ambt dat destijds (eerste eeuw v. Chr.) in de Romeinse republiek voorhanden was. Omdat de uitkomst geschiedenis is, kan ik die rustig verklappen (hij wordt het) en dat is ook de reden waarom deze roman als thriller niet werkt. Nog een verwachting de grond ingeboord. Het is dus geen rechtbankdrama en ook geen thriller. Wat het wel is: een historische roman over een "nieuwe man" (dat wil zeggen, eentje die niet voortkomt uit de Romeinse aristocratie), die het dankzij grote slimheid, een feilloos gevoel voor pr, een berekenende houding en een bereidheid om zo nu en dan twijfelachtige compromissen aan te gaan toch helemaal maakt.

Harris verschaft ons daarmee een boeiend kijkje in het centrum van de Romeinse macht en hoe die macht verworven wordt. Schone handen houdt niemand, ook Cicero niet, alhoewel zijn jongere tegenstander Julius Caesar meedogenlozer is en andere tegenstanders corrupt tot in het bot zijn. De weg naar de politieke top is tenslotte een machtsspel dat hard gespeeld wordt en waarbij de parallellen met de huidige tijd zich regelmatig opdringen.

Het verhaal wordt verteld door Tiro, slaaf en secretaris van Cicero, die (mooi detail) het stenoschrift heeft uitgevonden, een omstandigheid die nog een belangrijke rol zal spelen in het verhaal. Tiro is inmiddels hoogbejaard en kijkt van een afstand van vele decennia terug op een periode die van doorslaggevend belang was in het leven van zijn baas. Tiro is een gewetensvolle verteller, maar niet een erg interessante. Hij blijft zelf vrijwel geheel op de achtergrond, wat jammer is, want de ene keer dat hij blijkt geeft van een dieppersoonlijke emotie leeft de vertelling meteen op. Ook het portret van Cicero blijft aan de vlakke kant. We zien wat hij doet en leven wel mee, maar het blijft allemaal tamelijk afstandelijk en aan de oppervlakte.

Vergelijkingen met dat andere portret van een "nieuwe man" in het centrum van de macht, het meesterlijke Wolf Hall van Hilary Mantel, drongen zich voortdurend op en waren niet in het voordeel van Imperium. Toegegeven, Wolf Hall, over de opkomst van de machtigste man onder Hendrik VIII, leest lang niet zo vlot als Imperium, maar het portret van Thomas Cromwell is zo veel fascinerender, heeft zoveel meer facetten, dat dit portret van Marcus Tullius Cicero er tamelijk bleekjes bij afsteekt. Waar Hilary Mantel ons een olieverfschildering in vlammende, contrasterende kleuren met veel clair-obscur geeft, biedt Harris ons een vakkundig gegraveerde maar weinig opwindende camée.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!