zondag 7 juli 2013

De waarheid, min of meer

Terry Pratchett,
The Truth (GB 2000)
Roman, 448 pp.
Nederlandse titel: De waarheid



Het gerucht gaat als een lopend vuurtje door de stad: "De dwergen zijn er in geslaagd van lood goud te maken!" En het klopt in zekere zin ook nog. Want de dwergen hebben hun voorraden lood omgezet in loden letters en een drukpers, en daarmee een goudmijn aangeboord: de boekdrukkunst doet zijn intrede in Ankh-Morpork en de allereerste krant wordt - bijna per ongeluk - geboren.

Dwergen? Ankh-Morpork? Voor wie dat net als ik nog niet echt wist: de boeken van Terry Pratchett zijn een kruising van fantasy met satire, waarbij het de satire is die ze de moeite waard maakt. Ik zou zelfs durven beweren dat de fantasy eerder een parodie op het genre is dan het genre zelf en dat juist daardoor de boeken zo grappig zijn. Zoals elke goede satire gaat het verhaal eigenlijk niet over een fantasiewereld, maar is het een spiegel die ons voorgehouden wordt van onze eigen wereld.

Daarbij zijn etnische groeperingen vervangen door dwergen, weerwolven, vampiers en dergelijke.
First the dwarfs had come, William thought as he went back to his desk. They’d been insulted because of their diligence and because of their height, but they had kept their heads down and prospered. Then the trolls had come, and they got on a little better, because people don’t throw as many stones at creatures seven feet tall who could throw rocks back. Then the zombies had come out of the casket. One or two werewolves had crept in under the door. The gnomes had integrated quickly, despite a bad start, because they were tough and even more dangerous to cross than a troll; at least a troll couldn’t run up your trouser leg. There weren’t that many species left. The vampires had never made it. They weren’t sociable, even amongst themselves; they didn’t think as a species; they were unpleasantly weird; and they sure as hell didn’t have their own food shops. So now it was dawning on some of the brighter ones that the only way people would accept vampires was if they stopped being vampires.
De weerstand van de gevestigde orde tegen de boekdrukkunst in het algemeen en kranten in het bijzonder doet verrassend sterk denken aan de weerstand tegen elke nieuwe technologie, vooral als die de verspreiding van ideeën aanzienlijk vereenvoudigt.
“You know why we’re all against this movable type nonsense!”
“Remind me again” [...]
 “Words are too important to be left to machinery. We’ve got nothing against engraving, you know that. We’ve nothing against words being nailed down properly. But words that can be taken apart and used to make other words…well, that’s downright dangerous.”
Zoals William de Worde (afvallige zoon van de rijke en machtige Lord de Worde) al gauw merkt, als hij met zijn nieuwerwetse krantje een snood politiek complot ontmaskert en verijdelt.

Er is dus een duidelijke verhaallijn , ook al is die in het begin moeilijk te onderscheiden vanwege de vele merkwaardige personages die allemaal druk door elkaar heen lijken te lopen, maar de meeste lol komt van de vondsten en beschrijvingen. Om een voorbeeld van de tweede categorie te nemen, hier is het portret van Mr Tulip, een waanzinnig wrede domme kracht die tevens een groot kunstkenner en -minnaar is (zoals menig Nazi).
Mr. Tulip was[...] the kind of heavyset man who is on the verge of bursting out of his clothes and, despite his artistic inclinations, projected the image of a would-be wrestler who had failed the intelligence test. If his body was a temple, it was one of those strange ones where people did odd things to animals in the basement, and if he watched what he ate, it was only to see it wriggle.
Eén van de vele leuke vondsten in de low-tech wereld van Ankh-Morpork is de geheel eigen versie van de fotografiekunst, onmisbaar voor elke krant. De fotograaf is een bekeerde vampier die letterlijk het licht heeft gezien. Een druk op de knop van zijn kastje doet een hendeltje overgaan, dat een kaboutertje een klap op de kop geeft, die dan als een razende een afbeelding schildert van wat hij vanuit zijn kastje ziet.

Ik heb uitgebreid geciteerd uit dit boek, omdat - zoals ik al zei - de grootste lol in de beschrijvingen en de vondsten zit. Sommige scènes lijken zelfs rechtstreeks uit Monty Python te komen, zoals deze, waar de stadswacht ten tonele wordt gevoerd tijdens een donkere nacht bij de stadswallen.
Sergeant Colon cupped his hands around his mouth and issued the traditional policeman’s cry of challenge. “Oi! You!”
For a moment there was no sound but the wind and the gurgling of the water. Then a voice said: “Yes?”
“Are you invading the city or what?” There was another pause. Then: “What?”
“What what?” said Colon, raising the stakes.
“What were the other options?”
“Don’t mess me about…are you, down there in the boat, invading this city?”
“No.”
“Fair enough,” said Colon, who on a night like this would happily take someone’s word for it. “Get a move on, then, ’cos we’re going to drop the gate.”
Wie dit allemaal onverdraaglijk melig vindt, zal nooit een Pratchett-fan worden. Persoonlijk vond ik het erg vermakelijk, maar soms ook wel een beetje vermoeiend. Ik heb daarom steeds maar korte stukjes achterelkaar gelezen en het boek niet in één keer verslonden. Maar ik denk wel dat ik, als ik daarvoor in de juiste bui ben, weer eens iets van Pratchett ga lezen. Het is weer eens wat anders.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!
Bookmark and Share

7 opmerkingen:

  1. Ik las de tiffany aching-reeks van pratchett (the wee free men, a hat full of sky,...), die is ook geweldig. Het zijn jeugdboeken, dus qua verhaal iets minder dens en daardoor vlotter leesbaar, vermoed ik. Zijn ook aanraders! Ik zou ook graag aan zijn andere boeken beginnen, maar kweet niet goed waar gestart...

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Misschien is dit een goede start? Mort schijnt ook erg leuk te zijn. Dat heb ik ook nog op de stapel liggen.
    Van de Tiffany Aching-reeks had ik nog nooit gehoord, dus ik heb alweer wat bij geleerd!

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Ik ben al tijden en groot fan van Terry Pratchett en de hele Diskworld serie vind ik over het algemeen erg goed. Witches abroad en Guards, guards zijn beide erg goed, maar ook Mort, Carpe Jugulum en Small gods zijn super.
    Ik vind zijn vondsten erg leuk, zoals de wijn van voorjaarlijkse druiven, waar je dus de kater van krijgt voordat je de wijn drinkt. Zijn voetnoten zijn ook erg, erg grappig. Ik kan Terry Pratchett bijna niet in het openbaar lezen, want ik moet regelmatig hardop lachen!

    groetjes,

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Toevallig heb ik net Good Omens van Neil Gaiman en Terry Pratchett gelezen (hilarische eerste helft, de tweede helft zakte wat in), en daarom zit ik nu ook met een schuin oog naar Discworld te kijken, terwijl ik eigenlijk niet zo van de fantasy ben.

    Net als Marieke had ik geen idee waar te beginnen, maar dit vond ik in comment #9 op een recensie van Good Omens:

    "To echo the sentiments that others have made here, I would strongly recommend against reading Discworld from the very beginning. Pratchett really started hitting his stride both humor and writing-wise with Guards! Guards!, the first book in the series told from the point of view of Sam Vimes and the Ankh-Morpork City Watch. Other notable starting points include Wyrd Sisters (good starting point for the
    Witches and better than Equal Rites for such purposes IMHO), Mort (good starting point for Death) and Going Postal (likewise for Moist von
    Lipwig)."

    (http://www.tor.com/blogs/2013/05/good-omens-is-the-perfect-gateway-fantasy)

    De Wikipedia entry geeft onder het kopje Bibliography een duidelijk overzicht van alle titels en tot welke "subgroepen" ze horen Tiffany Aching is een van die subgroepen):
    http://en.wikipedia.org/wiki/Discworld

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Dank voor de aanvullingen, Bettina en Lethe. Iedereen die ook wel eens een Pratchett wilde lezen, maar niet wist waar te beginnen in zijn enorme oeuvre, heeft nu geen excuus meer.
    Het lijkt me trouwens een beetje een schrijver die steeds leuker wordt, naarmate je er meer van leest.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Pratchett is een schrijver wiens personages echt groeien doorheen de verhalen. Ook de diepgang van de verhalen neemt toe; De humor blijft maar er sluipt een onderstroom van ernst in. De boeken worden daardoor niet makkelijker maar wel steeds waardevoller en beklijvender. Je zult ook merken dat je de tweede, derde, tiend ekeer dat je zo'n boek herleest er telkens meer van geniet.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Bedankt voor je bijdrage, Anoniem. Ik zal nu zeker doorgaan met het lezen van Terry Pratchett. Een schrijver die groeit en niet steeds domweg hetzelfde kunstje vertoont, lijkt me beslist de moeite waard. Welke zijn jouw favoriete Pratchetts?

    BeantwoordenVerwijderen