maandag 3 maart 2014

Literaire sensatie?

Joël Dicker,
De waarheid over de zaak Harry Quebert (Zwitserland 2012)
Roman, 640 pp.
Vertaald uit het Frans door Manik Sarkar


Je kent dat wel: je bent gaar van het harde werken, je bent in je vrije tijd drukdrukdruk met privébeslommeringen en je hebt een paar lange busreizen voor de boeg. Dan heb je geen behoefte aan een Tolstoy of een Proust. Nee, je grijpt gretig naar een Lekker Dik Spannend Boek, zo eentje dat je bijna je bushalte voorbij doet rijden en dat niet overdreven veel van je intellectuele vermogens vergt. De waarheid over de zaak Harry Quebert leek me zo'n boek. Het was al snel duidelijk dat het geen opvallend origineel verhaal was, eerder een typische genreroman met alle standaardingrediënten van een Amerikaanse whodunnit, geschreven in een tamelijk simplistische stijl, maar lekker spannend wás het.

Het boek wordt verteld in de ik-vorm door de jonge Amerikaanse schrijver Marcus Goldman, die na een bestsellerdebuut nu lijdt aan de klassieke writer's block. Ten einde raad laat hij de hectiek van New York achter zich en trekt tijdelijk in bij zijn vroegere mentor Harry Quebert, die een beetje zit te vereenzamen in zijn mooie huis aan de kust van New Hampshire. Harry is met zijn zevenenzestig jaar één van de meest gerespecteerde auteurs van het land en zijn roman uit 1976, De wortels van het kwaad, staat op alle verplichte literatuurlijsten. Hier hoopt Marcus inspiratie voor zijn roman te vinden. En dat lukt, want er wordt een lijk gevonden. Onder de rododendrons in de tuin van Harry nog wel.

Prompt opent zich een verschrikkelijke beerput. Harry blijkt niet helemaal zuiver op de graat te zijn. Het vredige, keurige stadje in de buurt waarvan hij woont, herbergt geheimen. De plaatselijke politie lijkt 33 jaar geleden dingen in de doofpot gestopt te hebben. Het lieve 15-jarig serveerstertje Nola (waar doet die naam toch aan denken?) blijkt een mannenverslindster geweest te zijn. Smullen maar, dus. Tot over de helft van het boek lukte dat heel aardig. Maar toen begon het in te zakken. Het verhaal ging te lang door, teveel personages waren stereotiep of zelfs lachwekkend karikaturaal, en de achterliggende tragische liefdesgeschiedenis was larmoyant en sentimenteel in plaats van aangrijpend. Gelukkig kwam op ongeveer twee-derde eindelijk de reeds langverwachte Onverwachte Plotwending. Maar daar bleef het niet bij, want meteen daarna kwam er nog één. En weer één. En nog maar weer één, totdat het verhaal zo verwrongen raakte, dat het elke geloofwaardigheid verloor en de spanning weglekte.

Maar Dicker heeft nog iets extra's voor de lezer, namelijk aan het begin van elk hoofdstuk de regels voor een literair meesterwerk die Marcus van zijn mentor Harry meekrijgt en die het boek kennelijk diepgang moeten geven. Helaas stellen die regels weinig voor. Ze bestaan uit open deuren, van het soort, 'dat je aan het eind altijd moet zorgen voor een onverwachte wending, net zoals je in een kaartspel nog een laatste troef achter de hand moet houden'. Met literatuur heeft het weinig te maken, iets was overigens net zo zeer op gaat voor de zogenaamde great American novel die Harry op zijn naam heeft staan, het prach-ti-ge liefdesverhaal dat al decennia op elke universiteit ontleed wordt. Lees en huiver bij het volgende citaat:
Dit is mijn laatste brief. Dit zijn mijn laatste woorden. Ik schrijf om je vaarwel te zeggen. Na vandaag zal er geen ‘wij’ meer bestaan. Geliefden gaan uit elkaar en vinden elkaar nooit meer terug, zo eindigen liefdesgeschiedenissen. Liefste, ik zal je missen. Ik zal je zo missen. Mijn ogen tranen. Alles brandt in mij. Nooit zullen we elkaar nog zien; ik zal je zo missen. Ik hoop dat je gelukkig zult zijn. Ik hou mezelf voor dat jij en ik, dat wij samen een droom waren en dat het tijd is om wakker te worden. Ik zal je mijn leven lang missen. Vaarwel. Ik heb je lief zoals ik nooit meer lief zal hebben.
Brrrrrrrrr. Dit kan linea recta de Boeketreeks in. En zoiets geldt uiteindelijk ook voor De waarheid over de zaak Harry Quebert. De eerste helft is een prima genreroman, maar daarna wordt het een lang uitgesponnen pulpverhaal, met een doorgedraaide plot en platte, clichématige personages. Wat redelijk sterk begint, eindigt als een draak van een verhaal. Daarmee bereikte het boek bij mij precies het tegenovergestelde van wat volgens de briljante Harry Quebert een goede roman zou moeten doen.
‘Hoe goed een boek is meet je niet alleen aan de laatste woorden af, Marcus, maar aan het effect van alle woorden die daaraan voorafgingen. Ongeveer een halve seconde nadat de lezer het boek uit heeft, als hij het laatste woord net heeft gelezen, moet hij bevangen worden door een hevige emotie: een ogenblik lang moet hij alleen maar denken aan alles wat hij heeft gelezen, dan moet hij naar het omslag kijken en lichtelijk verdrietig glimlachen omdat hij alle personages zo zal missen. Een goed boek, Marcus, is een boek waarvan je het jammer vindt dat het uit is.’
Een waarheid als een koe. Maar in plaats van het jammer te vinden dat dit boek uit was, klapte ik lichtelijk ontgoocheld mijn e-reader dicht. En de enige emotie die het boek bij mij opriep, was opluchting dat ik het einde had gehaald.

Tot slot nog een korte tip voor de vertaler: leeuwen brullen, hordes voetbalfans brullen, en dronken corpsballen brullen. Normale individuen die flink hun stem verheffen roepen of schreeuwen tegen elkaar. Dus niet: "'Ik heb geen honger!' brulde ik", maar "'Ik heb geen honger!' schreeuwde ik" en niet "'Heb je het al gehoord?' brulde hij", maar "'Heb je het al gehoord?' riep hij". Na een keer of zestig begint al dat gebrul behoorlijk te irriteren. We zijn hier niet in het voetbalstadion.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!

11 opmerkingen:

  1. Hoi Anna, weer een heerlijke recensie! Het boek zou toch nooit op mijn lijstje komen te staan. Ik ben nu "Fortunata en Jacinta" van Benito Pérez Galdoz aan het herlezen, een prachtig liefdesverhaal van 1200 blz. en na "Oorlog en vrede" en "Op zoek naar de verloren tijd" een van mijn favoriete romans ooit. Groetjes, Erik

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Bedankt voor de tip, Erik. Er blijkt ook een Engelstalige Penguinuitgave van minder dan 900 pagina's te zijn; zodra die als eboek verschijnt is er een goede kans dat ik hem aanschaf. Ik hou nogal van dikke negentiende-eeuwse romans.

      Verwijderen
  2. fijn, die hoeft lekker niet op het lijstje. Wel apart dat de boekhandelaren bij dwdd er zo weg van waren.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. 8Weekly en Nu.nl waren dezelfde mening als ik toegedaan, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat verreweg de meeste mensen er net zo weg van zijn als DWDD. Ik maak me dan waarschijnlijk ook heel impopulair met deze bespreking.

      Verwijderen
  3. Fijn, zo'n eerlijke bespreking. Ik had er al mijn ernstige twijfel over. Ik heb nu al een paar keer een boek geprobeerd waar het panel van DWDD razend enthousiast van werd, maar ik niet warm of koud. Ik krijg toch het idee dat de keuze van de boeken (of in ieder geval de range waaruit wordt gekozen) sterk wordt beïnvloed door de uitgevers......

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Je zou heel goed gelijk kunnen hebben, Joke. Zelf ben ik aan boek begonnen n.a.v. een stukje in de NRC en kwam ik er pas na lezing achter dat het een DWDD-boek was geweest. Snapte toen wel meteen waarom het zo goed verkocht!

      Verwijderen
  4. Ik heb hier een paar keer mee in mijn handen gestaan, maar heb het elke keer teruggelegd. Ik twijfelde, en als ik je lees, dan weet ik dat ik goed heb getwijfeld. Blij dat ik het niet gekocht heb en wat fijn dat jij het vuile voorwerk in dit geval al gedaan hebt! :-)

    Groetjes,

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Bettina, ik krijg m.b.t. dit boek steeds meer de indruk dat de kwaliteit ervan toch echt achterblijft bij de de publiciteitsmachine, die in dit geval uitnemend werk heeft gedaan. Persoonlijk vind ik dit een goed voorbeeld van hoe een knappe marketingcampagne een matige misdaadroman het cachet van een literaire sensatie kan geven. Ik heb serieus overwogen om het boek niet te bespreken omdat ik zo azijnpisserig zou overkomen op al die mensen die oprecht van dit boek genoten hebben, maar uiteindelijk kwam ik toch dat de conclusie dat er niks mis is met een eerlijk en weloverwogen tegengeluid. Gelukkig dat anderen daar ook zo over denken.

      Verwijderen
  5. Helemaal met Uw recentie eens. Had, gezien de ophef, een sterk boek verwacht...maar bleek behoorlijke standaard pulp helaas. Zit nu op 3/4 maar ga het wegleggen, zonde van de tijd met zoveel andere goede boeken op de plank. #blooper # tegenvaller. Gr A van Deursen

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Goed te horen dat u dit ook een pulpboek vond. En verstandig om het weg te leggen, want het wordt er tegen het eind bepaald niet beter op. Ongelooflijk hoe een zéér matig boek door de media opgeklopt kan worden tot een zogenaamde literaire sensatie.

      Verwijderen
  6. Ik heb het in het engels gelezen en ik heb het wel een goed boek gevonden. De citaten in het nederlands komen inderdaad niet zo goed over en dan begrijp ik je standpunt, maar in het engels is het veel mooier geschreven. Misschien een tip voor mensen die nog zitten te twijfelen?

    BeantwoordenVerwijderen