zondag 7 september 2014

Onthutsende levens

Susan Barker,
The Incarnations (GB 2014)
Roman, 348 pp.
(Nog?) niet in het Nederlands vertaald



Beijing in de aanloop naar de Olympische Spelen van 2008. Taxichauffeur Wang Jun heeft een stalker. En wat voor één. Niet alleen kent deze persoon de exacte details van zijn privéleven en weet hij/zij alles van zijn vrouw en dochter, de stalker laat brieven achter in de taxi van Wang, waarin hij/zij beweert dat zij tweeën al 1400 jaar zielsverwanten zijn. Dit is zo bizar en verontrustend dat Wang met de brieven naar de politie gaat, maar die kijkt hem alleen meewarig aan en doet verder niks. De brieven blijven echter komen.

Ze vertellen met adembenemende directheid de schokkende levens van China's zonen en dochters uit diverse periodes uit de geschiedenis van het land, te beginnen met de zoon van een zevende-eeuwse heks die zijn zwakbegaafde zuster verkracht, van twee straatjongens die in de dertiende eeuw door de hordes van Dzjengis Khan als slaven mee worden gevoerd naar de Gobi Woestijn, van de concubines van een sadistische keizer uit de Ming dynastie, van een arme vissersjongen uit de tijd van de Opiumoorlogen, tot een tweetal schoolmeisjes ten tijde van Mao's Culturele Revolutie. Dit klinkt allemaal niet bepaald opwekkend en aantrekkelijk, maar de levensverhalen zijn met zoveel onthutsende kracht geschreven dat ze je volledig opslokken, ook al lopen ze allemaal slecht af.

En dan is er nog de raadselachtige Wang. Waarom is hij, na een afgebroken studie aan een prestigieuze universiteit, taxichauffeur geworden? Waarom is hij getrouwd met een eenvoudig meisje van een ver platteland terwijl zijn vader een machtige partijbons is? En wie is zijn stalker? Is er überhaupt wel een stalker? Hoe zit het met de geestelijke gezondheid van Wang? En met die van zijn lang overleden moeder?

Veel van dit boek leest als een thriller, maar het is ook een inkijkje in de geschiedenis en de psyche van China. Door met het thema reïncarnatie te spelen - niet als een al te letterlijk nemen verschijnsel, maar als een literair instrument - geeft Barker (de dochter van een Chinese uit Maleisië) een intrigerend idee van een geschiedenis die zich steeds maar weer herhaalt en die steeds dezelfde cycli doormaakt. Alsof niemand iets leert van de geschiedenis. Of in ieder geval niet van de Chinese geschiedenis.

Het laat ook zien dat allen, ook de slachtoffers, medeplichtig zijn aan de ellende uit die geschiedenis. Dat iedereen wel bloed aan zijn handen heeft, dat verraad onontkoombaar is (zoals een personage dat gedwongen wordt een ander te doden later wanhopig uitroept: ‘Chief Yang ordered me to,’ I cried. ‘I didn’t want to. I had no choice.’) en dat vrije wil en vrije keuze geheel of voor een groot deel illusies zijn. Dit is een visie die ik instinctief afwijs, maar het loont de moeite om naar aanleiding van deze roman toch wat dieper over na te gaan denken wat Barker er precies mee wil zeggen en in hoeverre de visie valide is en mijn eigen afwijzing voortkomt uit een optimistische levenshouding die mede het resultaat is van een bevoorrecht leventje in een bevoorrecht landje.

Barker woonde tijdens het schrijven van deze roman een aantal jaren in Beijing, waardoor de sfeer van de stad raak en in al zijn hectische details getroffen is. Het moderne Beijing is in zijn zielloosheid al net zo weinig vrolijk stemmend als de belegerde voorloper uit de tijd van Dzjengis Khan of als het Canton ten tijde van de Opiumoorlogen. Dit is geen optimistisch boek en het is al helemaal niks voor mensen die in de stemming zijn voor een lekker feel good boek (die kunnen beter even wachten tot ik met de bespreking van The Storied Life of A.J. Fikry van Gabrielle Zevin kom), maar wat een indrukwekkend boek is dit; wat een fantastisch staaltje van indringende vertelkunst, wat een fascinerende personages en wat een mooi proza.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen! Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Plaats dan s.v.p. een link bij de reacties.

12 opmerkingen:

  1. Wow.... wat klinkt dit intrigerend!

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Je hebt ervoor gezorgd dat ik een boek over China, waar ik niet snel iets over lees, meteen op mijn verlanglijstje heb gezet. Het klinkt namelijk als een heel mooi boek, zeker met die verschillende historische periodes. Dus dank voor de tip (opnieuw) :-)

    Groetjes,

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Eén waarschuwing, Bettina: je moet wel een behoorlijk sterke maag voor dit boek hebben. Maar geweldig is het.

      Verwijderen
  3. Hoi Anna, naar aanleiding van je bespreking ben ik benieuwd of je het boek "Wilde zwanen" van Jung Chang hebt gelezen en wat je daar eventueel van vind. Ik zag het op librarything in je catalogus staan, maar zonder waardering. Ik ga er dus van uit dat je het in de kast hebt staan maar nog niet hebt gelezen. Ik vond zelf "Wilde zwanen" een mooi boek dat een goed beeld geeft van de Chinese geschiedenis na de tweede wereldoorlog, maar literair gezien niet zo bijzonder. Afgaande op jouw bespreking moet dit boek prachtig zijn. Groetjes, Erik

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Erik, ik heb Wilde zwanen inderdaad al heel lang in de kast staan, maar heb om de een of andere reden nog steeds niet de aanvechting gehad om het te lezen. Komt vast nog wel een keer.

      Verwijderen
  4. Ik had dit boek zelf ook aangeschaft, omdat ik er zulke geweldige recensies over gelezen had. Ik zag 'm in jouw 'binnenkort te bespreken' lijstje staan dus was benieuwd of het echt zo goed was. Maar ik ben momenteel een beetje meer in de 'feel good sfeer' dus ik laat deze nog even wachten, bedankt voor de waarschuwing die leek wel speciaal voor mij ;-)

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. De recensies waren inderdaad geweldig, Joke, en terecht. En natuurlijk was die waarschuwing speciaal voor jou!

      Verwijderen
  5. Reacties
    1. Ik denk dat je het, als schrijver en schrijfcoach, een heel interessant boek zult vinden, Hella.

      Verwijderen
  6. Ik had nog niet van dit boek gehoord maar zet het nu zeker op mijn lijst. Het klinkt als een buitengewone ervaring. Wilde Zwanen zou ik laten zitten als ik jou was. Idd een goed beeld van China tijdens de revolutie maar slecht geschreven en verteld door iemand die vooral zichzelf erg geweldig vindt.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Aha, mensen die erg met zichzelf ingenomen zijn, vind ik nogal irritant. Wilde zwanen wordt meteen laag op de prioriteitenlijst gezet.

      Verwijderen