zaterdag 19 maart 2016

Iets minder hagelwit

Waarom zou je, zoals de Austalische schrijver en jurist Sunili Govinnage, een jaar lang alleen maar werk van gekleurde schrijvers lezen? De honende opmerkingen op de boekensite van The Guardian en die van The Washington Post (allebei progressieve kranten) waren niet van de lucht, zelfs al liep dit éénvrouws-experimentje maar voor de duur van één jaar. Belachelijk was het! Schandalig! Je reinste discriminatie van witte schrijvers (kennelijk een zielige onderdrukte minderheid). We zijn toch allemaal kleurenblind ? Ongetwijfeld, maar dan nodig ik de witte lezers van mijn blog hierbij uit om - gewoon voor de aardigheid - eens na te gaan hoe groot het percentage witte schrijvers*) was van het totaal aantal boeken dat ze vorig jaar lazen. Ik wil wedden dat dat dicht bij de honderd procent komt. Niet vanwege een bewuste keuze (want we zijn immers kleurenblind en letten uitsluitend op kwaliteit) maar omdat we onbewust graag in het eigen kleine vertrouwde kringetje van ons-soort-mensen blijven rondcirkelen en automatisch boeken lezen van schrijvers die op ons zelf lijken en hetzelfde soort leven leiden in een zelfde soort cultuur.

Is dat verwerpelijk? Welnee. De behoefte aan veiligheid en overzichtelijkheid is universeel en wie er de voorkeur geeft om zich zo weinig mogelijk buiten dat eigen kringetje te wagen gedraagt zich volkomen normaal en is helemaal geen slecht mens. Ik las zelf voor 96% witte auteurs vorig jaar (de enige uitzonderingen waren Takashi Hiraide, Kader Abdolah, Fethiye Çetin en N.K. Jemisin), terwijl mijn favoriete reisbestemmingen in Azië en Afrika liggen en ik vaag de indruk had dat ik het vanwege mijn belangstelling voor verre werelddelen en andere culturen nog best redelijk deed. Niet dus. In de verste verte niet.

Wat ik wel verwerpelijk vind is de vanzelfsprekende overtuiging dat gekleurde auteurs helemaal niet in staat zijn om iets te schrijven dat de moeite waard is. Zoals ene bonnie2000 op de site van The Washington Post stellig verklaart:
In literature, as with every freaking single other thing in this world, you can pursue quality OR you can pursue diversity. But not both. I (and apparently the vast majority of readers) prefer to pursue quality. It is about content not color.
Dat klinkt verdacht veel als die grote bedrijven die beweren dat ze geen vrouwen in de top hebben, omdat vrouwen domweg niet goed genoeg zijn. Heus, ze willen dolgraag meer topvrouwen, die bedrijven, maar het gaat om kwaliteit en niet om sekse. En als het om kwaliteit gaat, zo is de gedachte, komt alleen een man in aanmerking voor een topfunctie - en komen alleen witte schrijvers in aanmerking voor een plaats in de canon. De gedachte dat onbekend onbemind maakt, wil er bij veel mensen niet in, of steekt niet eens de kop op.

Moeten we dan allemaal verplicht aan een quotum voor gekleurde schrijvers? Natuurlijk niet. Iedereen is wat mij betreft volledig vrij om te lezen wat zij of hij leuk en interessant vindt. Ik weet ook niet of je van zoiets perse een beter mens wordt of dat het leven er aangenamer van wordt. Simpeler wordt het er meestal niet van. Het leven is veel overzichtelijker als je het bij één vertrouwd gezichtspunt houdt en ik kan me levendig voorstellen dat veel mensen helemaal geen behoefte hebben aan bijvoorbeeld een inkijkje op de mens achter de vluchteling, om maar wat te noemen. Het leven is al ingewikkeld genoeg.

Maar wat mijzelf betreft vind ik dat het geen kwaad kan om wat meer buiten de gebaande paden te lezen. Waarom? Omdat ik wél geïnteresseerd ben in bijvoorbeeld de mens achter de vluchteling (al was het alleen maar omdat ik graag goed geïnformeerd politieke keuzes wil maken), omdat het leuk is om nieuwe ontdekkingen te doen, omdat ik nieuwsgierig van aard ben, en omdat het inspirerend is om te zien dat dingen ook op een andere manier gedaan kunnen worden dan ik gewend ben. En omdat literatuur er (mede) is om je blik te verruimen en je horizon te verbreden. Onlangs werd ik in dat verband gegrepen door Americanah van Chimamanda Ngozi Adichie en lees ik momenteel gefascineerd een boek van de klassieke Indiase schrijver Rabindranath Tagore. Bovendien heet deze tent niet helemaal voor niks Anna's Leesreis.


Zie het lezen van boeken uit heel andere culturen of met een andere achtergrond als deuren die voor je open gaan. Waar eerst een blinde muur was, blijken als je goed kijkt deuren te zitten. Sommige deuren krijg je niet verder open dan op een kier, maar wat je door die kier ziet, is wel intrigerend. Andere deuren openen om plaats te maken voor een raam waardoor je wel ziet wat er zich afspeelt (iets moois), maar niet hoort wat de mensen zeggen. De meeste deuren zwaaien echter open en nodigen je uit in een mooie wereld, die voor een deel vreemd is, maar voor een ander deel heel bekend, want mensen blijven altijd mensen, waar je ook komt. Daarom ga ik dus voor dit jaar het aantal boeken van gekleurde schrijvers verdubbelen tot acht. Dat is nog steeds heel schameltjes, maar als eenvoudige hobby-lezer wil ik het grootste deel van mijn leesvoer graag in het wilde weg blijven kiezen. Wat ik hoop, is dat ik door de nieuwe ontdekkingen die ik doe in de toekomst vanzelf diverser ga lezen.

Puur voor de nieuwsgierigheid: hoe groot was het percentage van boeken van witte schrijvers*) dat jij in 2015 las?
*) Witte schrijvers: door mij bij deze gelegenheid gedefinieerd als Europese schrijvers, of Amerikaanse schrijvers met Europese wortels. Andere definities zijn natuurlijk ook mogelijk, maar deze heb ik uiteindelijk voor mezelf opgesteld.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.

18 opmerkingen:

  1. Goede vraag! Ik kom op acht boeken van schrijvers met een niet-westers geboorteland, plus een boek van Antonia Arslan (Italiaanse) over Armenië en een boek van Frederike Geerdink over de Koerdische kwestie. Acht van dik tachtig boeken is ongeveer tien procent, dat is net zoveel als het percentage niet-westerse allochtonen in Nederland. Zoals je weet kies ik wel heel bewust voor boeken uit verre landen en daar ga ik graag mee door, ook al levert het niet altijd het beste of makkelijkste leesvoer op. Het blijft heel interessant en nuttig om te lezen over mensen die uit een totaal andere cultuur komen. Dus goed dat je hier de aandacht op vestigt! Ik ben ook benieuwd naar reacties van anderen. Wat was jou favoriete boek van ver? Mijn mooiste ontdekking is Tsomo's karma uit Bhutan.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dat vind ik nou precies het leuke van jouw blog, dat je regelmatig op ontdekkingsreis gaat en met onbekende en onverwachte titels komt. Weet je dat ik binnenkort dankzij jou Tsomo's Karma ga lezen? Ik weet alleen nog niet zeker of ik het vóór of meteen na mijn reis naar Bhutan ga lezen (ik vertrek over drie weken). Ik vermoed dat het me meer zegt als ik er geweest ben, dus waarschijnlijk bewaar ik het nog even.
      Mijn favoriete boek van ver? Dat is moeilijk. Ik heb een hele lijst van vijfsterrenboeken van niet-Europese schrijvers, maar denk dat ik uiteindelijk kies voor A Suitable Boy van Vikram Seth uit India - een ontzettend dik boek van bijna 1500 pagina's, waarvan ik teleurgesteld was dat er een eind aan kwam. Gelukkig schijnt er na bijna 20 jaar een vervolg te komen. Joepie!

      Verwijderen
    2. Dank voor de tip! Ik ben erg benieuwd wat je van Tsomo vindt...

      PS dat typfoutje in mijn reactie mag je wel verbeteren ;)

      Verwijderen
  2. Hoi Anna, voor 2015 kom ik voor niet westerse boeken op een totaal van 8 plus 2 niet uitgelezen boeken op een totaal van ongeveer 100 boeken. Ik moet er bij zeggen dat ik denk dat dit wel het hoogste percentage niet westerse boeken is dat ik ooit in een jaar heb gelezen.
    Van Pramoedya Ananta Toer heb ik de 4 delen van zijn Burutetralogie gelezen, plus een boek over Toer. Van Naghieb Mahfoez heb ik de drie delen van zijn Caïrotrilogie gelezen. Ook heb ik "Het verhaal van Genji" van Murasaki Shikibu gelezen in de Nederlandse vertaling van Jos Vos en de eerste 6 hoofdstukken ook in de Engelse vertaling van Royall Tyler en de eerste plusminus 300 bladzijden van "A true novel" van Minae Minamura (op aanraden van Tony). Ik ben met je eens dat het goed is om ook eens uit je comfortzone te stappen, hoewel ik me niet geroepen voel om detectives, thrillers of science fiction romans te lezen. Mahfoez, Toer en Shikibu zijn wat mij betreft alledrie schrijvers die je moet lezen. "A suitable boy" van Vikram Seth is ook een van mijn favorieten, misschien ga ik die dit jaar nog herlezen. Groetjes, Erik

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Goed gedaan, Erik!
      Van Toer heb ik iets in mijn boekenkast staan, van Mahfoez heb ik zelfs al eens iets gelezen (maar niet de Caïrotrilogie, want daarvan staat deel 1 nog ongelezen in de kast) en Het verhaal van Genji ken ik als titel, maar ik heb op de een of andere manier nog nooit de aanvechting gehad om het te lezen. Ik zal vanaf nu echter alledrie de auteurs goed in mijn achterhoofd houden. Bedankt voor de aanbevelingen.

      Verwijderen
  3. Interessant idee. Ik lees zelf vooral schrijvers uit Europa en dan ook nog alleen van die landen die me aanspreken. Dat is bij mij heel sterk bepaald door de geschiedenis en de cultuur en soms zelf een bepaalde periode in de geschiedenis. (Zo lees ik wel graag over de 19e eeuw of de Middeleeuwen, maar heb ik weinig op met de 18e eeuw.)

    Binnen de landen waar ik graag schrijvers uit lees (Italie, Frankrijk, Rusland, beetje Nederland en Engeland) lees ik dan wel veel verschillende genres en schrijvers, zoek ik ook echt naar de minder bekende schrijvers. Ik denk dat ik hiermee niet helemaal in de gebaande paden blijf.

    Soms leiden deze nieuwe schrijvers me richting nieuwe (via Franse auteurs ben ik bij Senegalese en Algerijnse en Libanese schrijvers terecht gekomen), maar dit is dan in relatie met het 'moederland' zou je kunnen zeggen.
    Net zoals ik graag over India lees omdat ik de koloniale geschiedenis zo interessant vind.

    En zo lees ik bijna nooit boeken die zich in China afspelen omdat ik dat een totaal oninteressant land vind (en dat is niet omdat ik er niets van af weet, maar ik vind er gewoon niets aan ik vind het onderwerp zelfs stomvervelend om te behandelen in de klas)

    Is dit dus omdat ik blijf hangen in het veilige of geen belangstelling of interesse heb in andere culturen? Dat denk ik niet, maar de keuze voor een boek of een schrijver hangt bij mij af van een aantal factoren, zoals tijd en geschiedenis en die wegen voor mij sterker dan het argument van (culturele) diversiteit en daarom ga ik hier niet bewust naar op zoek.

    Overigens ben ik het met je eens dat het onzin is dat er een keuze gemaakt zou moeten worden tussen kwaliteit en diversiteit. Kwaliteit is overal te vinden, in elke cultuur en in elk land. Net als absolute prutboeken.

    Hoop dat ik het toch nog een beetje duidelijk heb kunnen maken wat ik bedoelde! :-)

    Groetjes,

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Bettina, iedereen heeft zo zijn eigen wijze van keuzes maken als het op leesvoer aankomt en de ene wijze is niet beter dan de andere. Ik wil mezelf graag wat meer uitdagen op het gebied van diversiteit, omdat ik heb gemerkt dat juist het buiten mijn eigen gebaande paden treden voor mij prikkelend en stimulerend is.
      Ik heb ook amper iets uit China gelezen, maar nu ik er bij stil sta, is dat gek, want ik ben er twee keer geweest en vond het geweldig, en ben een groot bewonderaar van Chinese kunst. Dus misschien dit jaar toch maar eens een boek uit China lezen. Kijk, zo doe ik op allerlei manieren ideeën op ;-)

      Verwijderen
    2. Dat doet met denken aan 'Wilde zwanen' van Jung Chang, een dikke pil die ik als tiener heb gelezen. Het boek beslaat drie generaties Chinese vrouwen. Misschien dat ik daarom lange tijd de wens had om een keer naar China te gaan.

      Verwijderen
    3. Nu je het noemt, realiseer ik me dat Wilde zwanen al decennia in mijn boekenkast staat. Wellicht binnenkort toch maar eens lezen!

      Verwijderen
    4. Tsja, ik heb Wilde zwanen gelezen, maar ik vrees dat het boek mij niet kon bekoren... (sorry!)
      Maar opnieuw maakt dit duidelijk dat het maar goed is dat er zoveel soorten boeken zijn, voor al die verschillende lezers die allemaal iets anders zoeken!

      Groetjes,

      Verwijderen
    5. Nu je het noemt, realiseer ik me dat Wilde zwanen al decennia in mijn boekenkast staat. Wellicht binnenkort toch maar eens lezen!

      Same here. Ik heb het ooit van mijn wederhelft gekregen maar nooit gelezen (ik zou het zelf niet zo gauw gekocht hebben).

      Verwijderen
    6. Hoi, ik heb "Wilde zwanen" een jaar of 20 geleden gelezen en er destijds van genoten. Het boek geeft een goed beeld van het leven van vrouwen tijdens met name de Culturele revolutie. Ik weet niet of ik het ooit nog ga herlezen, ik denk het niet. Groetjes, Erik

      Verwijderen
  4. Wat erg, de enige niet-westerling die ik vorig jaar las is Amos Oz, en voor mijn gevoel is een Israeliër eigenlijk ook een westerling. Nu ben ik in Americanah begonnen en ik ga er meer op letten want eigenlijk ben ik dol op exotische boeken, op dat binnenkijken in vreemde culturen.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. ik heb deze op het lijstje (en nu maar wat hoger gezet):
    Brazilië/Turkije: Tatiana Salem Levy – The House in Smyrna
    India: Chitra Banerjee Divakaruni – One Amazing Thing
    India: Chitra Banerjee Divakaruni – The Palace of Illusions
    India: Neel Mukherjee – The Lives of Others
    India: Shoba Narayan – Monsoon Diary
    Indonesië: Eka Kurniawan – Beauty is a Wound
    Libanon: Alameddine Rabih – An Unnecessary Woman
    Maleisië: Tan Twan Eng – The Garden of Evening Mists
    Marokko: Tahar ben Jelloun – The Happy Marriage
    Nigeria: Adichie Chimamanda Ngozi – Americanah
    Pakistan: Nadeem Aslam – The Blind Man's Garden

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Vorig jaar heb ik inclusief 3 herlezingen 30 boeken gelezen. Daarvan waren er maar 2 van niet-witte schrijvers, nl. Kader Abdolah en Marie Kondo ;-)

    (3 als je Gabriel García Márquez meerekent, maar dat vind ik niet terecht. De latino Zuid-Amerikanen vind ik niet veel verschillen van de Zuid-Europeanen.)

    Mijn eerste niet-witte boek van dit jaar heb ik net achter de kiezen (Kitchen van Banana Yoshimoto).

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik heb de Latino Zuid-Amerikanen om diezelfde reden bewust niet meegenomen in mijn definitie. Dus: Márquez telt inderdaad niet mee ;-)
      Hoe vond je Kitchen trouwens? Ik heb ook ooit iets van Banana Y. gelezen en daar kon ik helemaal niks mee.

      Verwijderen
    2. Bij 'Amerikaans' denk ik altijd gelijk aan de USA en bij uitbreiding Canada, vandaar dat ik dacht dat je Noord-Amerikanen bedoelde :-)

      Kitchen vond ik voornamelijk vreemd, maar daardoor toch ook wel interessant. En het was maar een dun boekje, dus het kostte weinig tijd.

      Mijn gedachten vind je hier, maar als je wilt weten waar het boek over gaat, moet je eerst op de boekpagina kijken: http://www.goodreads.com/book/show/8179755-kitchen

      Verwijderen