woensdag 10 augustus 2016

Vergeet vooral de dood niet

Muriel Spark,
Memento Mori (GB 1959)
Roman, 291 pp.
Niet in het Nederlands beschikbaar
16 juli 2016


Toen ik nog met een sterrenwaardering werkte, stonden hier 3 sterretjes. Maar uiteindelijk vond ik die sterretjes niet meer zo'n goed idee en heb ik ze overal weggehaald. Bij dit boek zouden mensen zomaar de indruk kunnen krijgen dat het niet meer dan aardig is, en dat het de status van modern classic niet verdient. Terwijl ik helemaal niet van plan ben om dat te beweren, want in dit geval is de reden dat ik niet laaiend enthousiast ben vooral aan mij te wijten. Ik vat Muriel Spark namelijk om de een of andere reden nét niet helemaal. Dat moet ik na drie pogingen (The Girls of Slender Means, Aiding and Abetting en nu deze roman) maar eens eerlijk toegeven. Ik vind de boeken steeds aardig tot heel aardig, maar daar houdt het op, terwijl de consensus is, dat Spark een geweldige schrijver is. Probeer dus op grond van mijn bespreking vooral zelf uit te maken of dit boek wat voor je is. Ik vind namelijk dat je nooit blind op andermans oordeel af moet gaan, zeker niet als het een blogger is! Dat is ook de reden waarom ik me altijd uitsloof om mijn eindoordeel goed te onderbouwen en die onderbouwing bovendien duidelijk te scheiden in subjectieve en objectieve elementen.

Anonieme telefoontjes
Na het nodige peinswerk vermoed ik dat de reden waarom ik nooit een echte fan van Muriel Spark zal worden is dat haar boeken me domweg niet raken. Ik vind ze heus geestig, lees ze beslist niet met tegenzin, maar de vonk springt niet over (hé, woordspeling! helemaal per ongeluk), Spark en ik blijven op afstand. En zoals ik al eerder zei: dat ligt aan mij. Neem nou dit boek uit 1959. Het heeft een ontzettend aardige premisse: een bejaarde mevrouw, Dame Lettie Colston, krijgt steeds weer telefoontjes van een anonieme meneer die alleen maar de onheilspellende woorden "Remember you must die" uitspreekt, om daarna steevast op te hangen. Eerst worden de telefoontjes niet zo serieus genomen door de omgeving van Dame Lettie, maar dan krijgen de andere bejaarden ze ook

Interessant genoeg kunnen de ouwelui het maar niet eens worden over de persoonlijkheid van de beller. De een beweert dat het een beleefde jongeling is, de ander dat het een oudere buitenlander is, en er is zelfs iemand die zeker weet dat het een vrouw is. Binnen de kortste keren verdenkt iedereen iedereen. Een gepensioneerde rechercheur van politie wordt op discrete wijze ingeschakeld en denkt uiteindelijk uitgevogeld te hebben wie de beller is.

Wilde escapades
En hier heb ik jullie prompt op het verkeerde been gezet, want het lijkt er nu net op alsof we met een onvervalste whodunnit te maken hebben. Niet dus. Er is namelijk helemaal geen sprake van een conventioneel mysterie maar van een metafysisch probleem dat niemand onder ogen wil zien, behalve de rechercheur en een gepensioneerde dienstmeid. Alleen zijn die lower middle class en zeggen ze iets wat niemand wil horen. Maar dat metafysische is wel het aspect van het boek dat ik echt sterk vind.

Veel minder heb ik met de personages, de club bejaarden. Op enkele uitzonderingen na zijn het allemaal welgestelde lieden met huispersoneel. Ze hebben het gemaakt in het leven en hadden ook niet anders verwacht. De ene helft heeft het in het verre verleden met de de andere helft gedaan, maar helaas kon ik steeds maar moeilijk onthouden waar en wanneer ook al weer, en met wie precies. Voor mij werd het daarom al gauw een gribus, vooral omdat ik al die binnen- en buitenechtelijke verhoudingen niet goed uit elkaar kon houden. Mijn fout dus. Eén van de gevolgen was wel dat ik meteen de interesse verloor in de wilde escapades van de oudjes in de jaren twintig, en ze daarbovenop vooral vervelend en zelfvoldaan vond. Terwijl het uiteindelijk toch wel van belang voor de uitkomst van een deel van het verhaal bleek te zijn.

Geen affectie
Ik denk trouwens dat Spark zelf ook van mening was dat haar personages vervelende, zelfvoldane types zijn, die gedreven worden door hebzucht en wellust. Ze is van de vileine pen en niet het soort schrijver dat haar karakters met affectie behandelt. Nu hoeft dat ook niet. En ik hoef als lezer ook niet met de personages te sympathiseren om een boek te kunnen waarderen. Money van Martin Amis heeft een volstrekt abjecte hoofdpersoon en is toch een heerlijke roman. Hetzelfde geldt voor Solar van Ian McEwan: hufter van een protagonist en desalniettemin heel grappig verhaal. In Money en Solar krijgen de klootzakken van de schrijver lekker hun trekken thuis en bestaat het genoegen van de lezer vooral uit heel bevredigende vorm van leedvermaak. Hier is het allemaal wat ... eh, subtieler? Misschien te subtiel voor mij? Ik weet het niet, zou best kunnen. In ieder geval vond ik de wendingen in het verhaal amusant, maar liet de uitkomst me uiteindelijk koud en had ik na afloop ook niet echt de aanvechting om wat langer stil te staan bij die voor mij niet bijster interessant neergezette mensen.

Muriel Spark is gewoon niet echt mijn schrijver. Kan ze niks aan doen. Maar laat mijn bespreking je er vooral niet van weerhouden om Memento Mori te lezen. Talloze lezers hebben er wel degelijk erg van genoten en die zullen er heus niet allemaal naast zitten. Mijn mening is ook niet meer dan een meninkje.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.

14 opmerkingen:

  1. Oh je hebt zeker een weekje vrij, met die inhaalslag? ;-)
    Ik heb volgende week ook zo'n weekje.
    Muriel Spark heb ik vreemd genoeg nooit op mijn lijstje gehad, het is heel raar maar ze boeit me niet terwijl ik nog nooit iets van haar gelezen heb! Het is vast iets psychologisch. Ik heb het met bepaalde nederlandse schrijvers ook, op de één of andere manier blief ik ze niet. Ronald Giphart is er zo één, Christiaan Weijts, Margriet de Moor.
    Van Spark heb ik ergens nog The Prime of miss Jean Brodie staan, maar ik geloof niet dat ik die ooit ga lezen. Raar hè. Ken je het verschijnsel? Of denk je dat ik hiermee naar dokter Booklove moet?

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Jazeker ken ik dat verschijnsel. Er zijn ladingen schrijvers en boeken waarvan ik denk 'dat is niks voor mij.' Het gekke dat ik maar bleef denken dat Muriel Spark juist wel wat voor mij was, maar ik heb nu de handdoek in de ring gegooid. Muriel en ik zijn niet voor elkaar gemaakt.
      Misschien kunnen we een praatgroep voor dit verschijnsel oprichten. Dat scheelt weer een gang naar dokter Booklove ;-)

      Verwijderen
  2. Te subtiel, daar kunnen de Engelsen wat van. Het Anita Brookner effect. Zaai.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Over Anita Brookner ben ik ook nooit laaiend enthousiast geweest, terwijl ik meerdere mensen (en heel uiteenlopende lezers) ken die helemaal met haar weglopen. Barbara Pym (die ook een beetje in dit rijtje thuis hoort, naar mijn idee)vind ik daarentegen wel weer heerlijk.

      Verwijderen
    2. Ik vind Muriel Spark niet te vergelijken met Anita Brookner. Ze schrijft een heel ander soort boeken en is met de beste wil van de wereld niet saai te noemen.

      Verwijderen
    3. Nee, je hebt gelijk, Muriel Spark is inderdaad niet saai en inderdaad een heel ander soort schrijver dan Brookner. Ze zijn alleen geen van beide helemaal mijn kopje thee.

      Verwijderen
  3. Herkenbaar hoor, dat je een populair boek niet meer dan aardig vindt. Dat heb ik met Outlander... heb het nog steeds niet uit. Smaken verschillen, dat blijkt maar weer.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. O, maar dat valt niet onder de noemer populair boek. Het is geen boek dat bekend is bij het grote publiek, maar juist de reputatie heeft van fijn literair werkje voor de kenners. Gezien mijn achtergrond dacht ik dat het dus wel wat voor mij zou zijn ;-)
      Jammer dat Outlander niet bij jou aanslaat. Het is vooral de humor die de boeken voor mij zo genietbaar maakt, en als er iets een kwestie van smaak is, dan is het wel humor.

      Verwijderen
  4. Grappig toch weer, ik heb wel eens op het punt gestaan om een boek van Muriel Spark te lezen, maar heb het altijd weer uitgesteld. Op de een of andere manier trekt ze me toch niet echt aan, geloof ik. Maar het kan heel goed zijn dat ik, als ik eenmaal een boek van haar lees, het heel mooi vind. Maar tot ik er echt zin in heb, laat ik het gewoon liggen :-)
    (En dan vind ik Anita Brookner juist wel weer heel mooi schrijven, Hotel du Lac vond ik echt schitterend)

    Groetjes,

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik heb niet kunnen achterhalen wat ik destijds van Hotel du Lacvond (ik heb het heel lang geleden gelezen), maar ben er kennelijk niet op afgeknapt, want heb daarna nog een aantal Brookners gelezen, maar met de groeiende indruk dat het niet mijn schrijver is. Net als nu met Muriel Spark.

      Verwijderen
  5. (Tweede poging, grrr)

    Maar maar maar... je hebt The Prime of Miss Jean Brodie nog niet gelezen! En The Driver's Seat (donkerder dan andere Sparks, en mijn, en ook Spark's, favoriet)! En Loitering with Intent (een hilarisch, uplifting verhaal)!

    Ik denk dat je de teleplay van Memento Mori (uit 1992) wel heel leuk zou hebben gevonden. Een sterrencast, met Maggie Smith in de rol van Mrs Pettigrew :-) Ik zit nog altijd te hopen dat die een keer herhaald wordt.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Als Maggie Smith de rol van Mrs Pettigrew heeft, dan weet ik zeker dat ik die teleplay enig zal vinden. Irritant genoeg is-ie wel verkrijgbaar op dvd, maar alleen voor Amerikaanse dvd-spelers.

      Verwijderen