dinsdag 14 november 2017

De volhoudster

Penelope Fitzgerald,
The Bookshop (GB 1978)
Novelle, 128 pp.
Nederlandse titel: De boekhandel


Een al wat oudere weduwe begint in 1959 een boekwinkel in een Engels plattelandsdorpje, waar zelfs geen bibliotheekje is. Het hele dorp is haar vreselijk dankbaar, iedereen ontdekt de vreugde van het lezen en ze leven met zijn allen nog lang en gelukkig. Ha ha, zou je willen. Dit Engelse platteland is niet idyllisch en dit boek is geen feel-good-verhaal. Wel valt er gelukkig op andere fronten het nodige te genieten, inclusief hele fraaie humor. Die humor is van de droge soort en soms behoorlijk zwart, dus daar moet je wel van houden, maar voor mij was dat één van de attracties van het boek, naast de aantrekkelijke en eigengereide schrijfstijl van Fitzgerald.

Klopgeest
Florence Green, de weduwe in kwestie, werkte in haar jonge jaren in een Londense boekhandel en kent het vak. Ze heeft geen riant weduwenpensioen, maar genoeg om The Old House te kopen, een amper bewoonbaar pand uit de vijftiende eeuw met volgens de loodgieter zijn eigen klopgeest. Florence (onopvallend maar dapper) trekt zich niks van de klopgeest aan, koopt het pand en laat het bewoonbaar maken en geschikt als boekwinkel. De klopgeest is inderdaad onschuldig. Ze krijgt hulp van een 10-jarig schoolmeisje dat niks met boeken heeft, maar wel wat extra geld kan gebruiken en ze ontvangt zowaar een steunbetuiging van de plaatselijke aristocraat, de oude Mr Brundish, die zich verder minimaal met het dorp bemoeit.

De Suikerbietensubsidiewet van 1925
Dat dorp, genaamd Hardborough, ligt aan de kust van East Anglia, een vlak gebied waar het altijd lijkt te waaien en waar alles permanent klam en vochtig is. Van een naburig plaatsje wordt dit gezegd en dat schetst de sfeer wel zo'n beetje (én het zwarte gevoel voor humor van Fitzgerald):
Sunk between silos and piles of root vegetables, the village was unique in that part of Suffolk in not having even a picturesque church to offer the visitor. The church had, in fact, been carelessly burnt down during the celebrations of 1925, when the Sugar Beet Subsidy Act had been passed, saving the lethargic population from extinction.

Maar, dat wil niet zeggen dat de inwoners van Hardborough niet opgestuwd willen worden in de vaart der volkeren of dat ze allemaal cultuurbarbaren zijn. Absoluut niet. Sommigen werken zelfs voor de BBC, en de ouderen kunnen er ook wat van.
Later middle age, for the upper middle-class in East Suffolk, marked a crisis, after which the majority became water-colourists, and painted landscapes. It would not have mattered so much if they had painted badly, but they all did it quite well. All their pictures looked much the same. Framed, they hung in sitting-rooms, while outside the windows the empty, washed-out, unarranged landscape stretched away to the transparent sky.
En Mrs Gamart, de indrukwekkende echtgenote van de veel minder indrukwekkende generaal Gamart, wil zelfs een cultureel centrum in het dorp openen. Alleen heeft ze daarvoor wel haar oog laten vallen op The Old House, net nu Florence dat heeft aangekocht voor haar boekwinkel. Probleem dus.

Lolita
Waar het uiteindelijk op uitdraait is een ouderwetse klassenstrijd. Voor de aquarellerende upper middle-class van 1959 is cultuur iets om je te onderscheiden van de 'boeren', iets wat erbij hoort als je mee wilt tellen. Voor Florence en de oude Mr Brundish is cultuur iets om jezelf mee uit te dagen. Als Florence dan ook ontdekt dat er een nieuw boek uit is waar veel over gesproken wordt, stuurt ze het naar de ouwe heer met de vraag of hij het een goed boek vindt en als hij bevestigend antwoordt, legt Florence prompt de hele etalage vol met grote stapels van Vladimir Nabokov's Lolita. Heerlijk! Dat is moed, een deugd die volgens Mr Brundish de allerhoogste van alle deugden is. De vraag is echter of je het wel redt met alleen moed in het Hardborough van 1959.

Dit kleine boekje, dat speelt in een klein uithoekje van Engeland, met als heldin een klein onopmerkelijk vrouwtje, gaat steeds een net wat andere kant uit dan je verwacht en blijft (evenals sommige een paar unieke bijfiguren) op zijn eigen manier steeds fris en verrassend. Maar een knus feel-good-verhaal wordt het nooit en te nimmer.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.

16 opmerkingen:

  1. Ik heb van haar al ruim 20 jaar Offshore ongelezen in de kast staan. Tenminste, ik was er wel al eens in begonnen, maar toen werd ik afgeleid door weer andere new & shiny boeken en is het vervolgens blijven liggen.
    Dit klinkt ook heel aardig. Ik zal Offshore op het lijstje voor volgend jaar zetten.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik heb veel goeie geluiden gehoord over Offshore. Wie weet komt dat bij mij ook nog eens aan de beurt.

      Verwijderen
  2. Ja, deze vond ik ook prachtig, helaas geen bespreking van geschreven.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Ik heb nog nooit van deze schrijfster gehoord en ook nog nooit iets van haar gelezen (soms kan iemand je zomaar al die jaren ontgaan zijn), maar als ik dit zo lees is het een boek dat ik zou kunnen waarderen. Ik zet het op de lijst!

    Groetjes,

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ze is in de UK veel bekender dan hier en staat daar hoog aangeschreven. Dit lijkt me inderdaad wel iets voor jou.

      Verwijderen
  4. Ik heb Blue Flower van haar gelezen en ook ooit op mn blog besproken. Was een mooie historische roman!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik lees elke week deze blog,en heb er altijd plezier in.Maar op gedichten en kortverhalen na,heb ik dit jaar nog niets gelezen.Kan iemand mij een tip geven om weer aan het lezen te raken?Want dat is hoognodig.

      Groetjes

      Verwijderen
    2. Ik heb The Blue Flower lang geleden ook gelezen, maar weet er zo goed als niks meer van. Nu ben ik geneigd om het op de herleeslijst te zetten, omdat het zo'n razend interessante periode is.

      Verwijderen
    3. Daniel, kun je me even een berichtje sturen via mijn contactformulier (klik hier. Dat lijkt me handiger gezien je vraag/

      Verwijderen
  5. O, ja heerlijk hè? IK las het al een tijdje geleden en ben sindsdien helemaal fan. De Engelenpoort is van het zelfde kaliber (maar over De blauwe bloem ben ik dan weer minder te spreken). Ik had het trouwens al veel langer kunnen weten want Julian Barnes is ook van en hield al eens een geweldig pleidooi voor haar werk. De man heeft dus meer dan gelijk: deze auteur mag echt meer gelezen worden!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Inderdaad heerlijk. Het boek was een beetje aan mijn aandacht ontsnapt, maar toen jij recentelijk over een ander boek van haar blogde, heb ik me voorgenomen om er nu toch eens aan te beginnen. En daar heb ik geen spijt van ;-)

      Verwijderen
  6. Ik was jouw bespreking helemaal vergeten. Ik heb het boek vandaag uitgelezen en dacht dus inderdaad tot bijna op het einde dat het een feel-good-verhaal was, met milde humor geschreven en beter dan Offshore maar wel erg veilig, met als enige verrassingselement de klopgeest, tot het een hele andere kant bleek uit te gaan en ik bedroefd (en kwaad op Mrs Gamart) achterbleef.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik dacht aanvankelijk hetzelfde, maar had - gezien Fitzgeralds venijnige schrijfstijl en zwarte humor - waarschijnlijk beter kunnen weten.
      En ik hoop natuurlijk dat Mrs Gamart een hele vervelende oude dag heeft gehad. Net goed.

      Verwijderen
    2. Ik hoop dat de klopgeest haar flink te grazen heeft genomen. (Die klopgeest vond ik overigens niet zo onschuldig, vooral die keer dat hij rondraast terwijl Florence en Christine schuilen deed me erg denken aan een angstaanjagend relaas van iemand die iets dergelijks heeft meegemaakt in een vakantiehuisje op Ameland? Schiermonnikoog?).

      Ik had in mijn exemplaar een matige VPRO-recensie gestopt van de film. Aangezien jij ook een Bill Nighy-fan bent, citeer ik hier de laatste zin, omdat die heel goed zijn acteerstijl weergeeft (hij speelde Mr Brundish):
      Wanneer ― ruim over de helft ― Bill Nighy ten tonele verschijnt om met twee goedgeplaatste zuchten z'n collega's weg te spelen, is dat te laat om de boel nog vlot te trekken.

      :)

      Verwijderen
    3. Toevallig heb ik de film in de bioscoop gezien, omdat een vriendin er graag naar toe wou. Hij is niet echt slecht, maar het boek is veel beter, vooral door de schrijfstijl en de zwarte humor. In de film ontbreken die elementen. Maar Bill Nighy was natuurlijk wel weer de moeite waard ;-)

      Verwijderen