Literatuur tegen terrorisme

Rosamund Lupton,
Three Hours (GB 2020)
Roman, 307 pp.
Nederlandse titel: Drie uur om degenen van wie je houdt te redden


Wauw, dit was spannend! En boeiend, en goed geschreven, en actueel, en met veel aandacht voor de psychologische aspecten van het verhaal. Moet je eigenlijk nog meer weten? Nou vooruit, toch maar iets uitgebreider dan.

In dit boek wordt de grootste nachtmerrie van iedere leraar en ouder werkelijkheid: er gaat een bom af op het terrein van een school in het zuidwesten van Engeland, en er verschijnt een schutter die de rector neerschiet en vervolgens ook de eerste politieman die ter plaatse is. De aanwezige leerlingen en leraren verschansen zich vervolgens in de verschillende gebouwen van de school, terwijl buiten een sneeuwstorm raast. Een deel van de middelbare scholieren zit in de bibliotheek, een ander deel zit daar vlakbij in de Engelse les, de conrector verblijft helemaal alleen in zijn kantoor. Helaas is dit gebouw ook de plek waar de schutter opzettelijk hoorbaar met zijn geweer heen en weer loopt om de leerlingen en leraren zoveel mogelijk angst aan te jagen. Een ander groep middelbare scholieren is in het theater, voor de generale repetitie van MacBeth. Dit is ook het veiligste gebouw, zonder ramen, met goed af te sluiten deuren, en het mooiste zou zijn om de andere middelbare scholieren daar ook naar toe te krijgen. En dan is er nog de basisschool. Dankzij een dappere actie van de zestienjarige Rafi, een Syrische vluchteling die in tegenstelling tot de anderen de bom meteen herkent voor wat die is, kan het grootste deel van de basisschoolleerlingen op tijd geëvacueerd worden naar het naburige strand. Door de sneeuwstorm is het echter zeer moeilijk om ze daar weg te halen met boten. En tenslotte is er is ook nog een klas met kleintjes in het handenarbeidlokaal, wat verderop in het bos, met grote ramen en dus een ideaal doelwit.

Smart phones, drones en sociale media
Lupton schakelt voortdurend heen en weer: naar de moedige scholieren in de bibliotheek die de neergeschoten rector proberen te redden en de deur barricaderen met boeken, naar de repetitie van MacBeth én de relevantie van het stuk voor de dag van vandaag, naar de handenarbeidjuf die haar leerlingetjes druk aan het kleiën zet opdat ze niet doorkrijgen dat ze in levensgevaar verkeren, naar de eenzame conrector in zijn kantoor die nu alle beslissingen moet nemen, naar de moeder van een leerling die vermist wordt, naar de Syrische Rafi die zijn kleine broertje kwijt is, en naar de politiepsychologe die ter plekke moet proberen een profiel van de terrorist of terroristen samen te stellen. Smart phones, drones en sociale media spelen een grote rol. Iedereen staat met iedereen in verbinding, totdat van sommigen de batterijen leeg zijn en ze van de radar verdwijnen. Er wordt zoals te verwachten is door diverse mensen meteen naar de Syrische vluchtelingen gewezen als de daders ("als je dit soort lui binnen haalt, haal je terroristen je land binnen") en naar de rector als medeschuldige omdat hij Rafi en zijn broertje heeft gered uit een vluchtelingenkamp in Calais. Uiteraard blijkt de waarheid een stuk genuanceerder te liggen en tegelijkertijd ook een stuk verontrustender te zijn.

Buffer tegen terrorisme
Het boek is vooral zo spannend omdat Lupton de personages stuk voor stuk zó neerzet dat je wel mee móet leven. Vooral de angsten die de moeder van de vermiste leerling uitstaat zijn ongelooflijk levensecht. Maar ook de druk die er op politiepsychologe ligt om de motieven van de dader of daders te achterhalen en zijn/haar/hun volgende step te voorspellen is voelbaar. Je wordt zelf onderdeel van het kat-en-muisspel dat de terrorist of terroristen met hun slachtoffers speelt of spelen. Luptn geeft het verhaal bovendien een belangrijke extra dimensie door de opvoering van MacBeth. Dit is een progressieve school die veel aandacht besteedt aan kunst en cultuur, en het nauwelijks te begrijpen geweld in MacBeth (één van mijn favoriete Shakespeare-stukken) vertoont allerlei parallellen met de acties van terrorist(en). Ook mooi is dat de leerlingen in de bibliotheek de boeken daar gebruiken om de deur te barricaderen - literatuur als buffer tegen terrorisme - en dat in het handenarbeidlokaal de kleintjes vrolijk bezig zijn mooie dingen van klei te maken als probaat middel tegen het uitbreken van paniek.

Moed
Evengoed als een zeer actuele psychologische thriller is deze roman een pleidooi voor humanitaire waarden en voor het belang van culturele en creatieve activiteiten. Deze dingen kunnen radicalisering en terrorisme nooit tegenhouden - het zou naïef zijn om dat te denken - maar ze zijn wel als een wapen te gebruiken in een wereld waarin dankzij sociale media en het dark net een klein deel van de mensheid zeer verontrustende neigingen vertoont. Het boek laat ook zien hoe gemakkelijk iemand op die manier kan radicaliseren, en geeft tegelijkertijd hoop door al die leraren en leerlingen en politiemensen te laten zien die - zelfs al is het maar op een heel beperkt gebiedje - ontzettend veel moed en altruïsme ten toon spreiden om gezamenlijk het kwaad te bestrijden en (hopelijk) te overwinnen.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.