Twee beschadigde mensen en een hond

Jennifer Johnston,
The Gingerbread Woman (Ierland 2000)
Roman, 213 pp.
Niet in het Nederlandse beschikbaar


Dit is mijn eerste kennismaking met de Ierse schrijfster Jennifer Johnston, die al sinds 1972 romans schrijft en prijzen wint, van wie meerdere romans zelfs zijn verfilmd, maar die buiten Ierland nauwelijks bekend schijnt te zijn. Zonde. Ik moest even wennen aan haar stijl en aan de stekelige hoofdpersonen in dit boek, maar ze is een interessante schrijver met een eigen stem, die meer aandacht verdient.

The Gingerbread Woman speelt zich af in de buurt van Dublin, waar Clara aan het bijkomen is van een zware operatie plus een gebroken hart en Laurence (Lar) uit Noord-Ierland in een deprimerend hotelletje zit. Clara wil vergeten, Lar wil allesbehalve vergeten. Hij wil zijn leven lang de mensen blijven haten die verantwoordelijk zijn voor de dood van zijn vrouw en baby, twee jaar eerder. Clara daarentegen probeert de trouweloze geliefde van zich af te schrijven die haar in New York zoveel pijn bezorgde.

Ze ontmoeten elkaar voor het eerst als Lar zijn hond aan het uitlaten is in het park, waar hij Clara een afgrond in ziet staren. Wil ze springen? Volgens Clara niet. In ieder geval ontstaat er een wat ongemakkelijke vriendschap, als Clara Lar met hond en al in haar logeerkamer installeert, zodat hij niet meer in dat droevig makende hotel hoeft te zitten. De vriendschap bloeit niet uit tot de voorspelbare romance, maar is uiteindelijk wel voor allebei goed.

Clara is een literatuurdocent, die vanuit New York teruggekeerd is naar het huisje dat ze van haar tante heeft geërfd en hier, vlakbij het huis van haar moeder, likt ze haar wonden. Ze heeft besloten dat ze als therapie een roman gaat schrijven over haar ongelukkige liefde in New York.

Put the first mark on that endless page, a page that isn't a page but a door, opening into a mysterious space. Place your mark with caution, because this may be a road of pain that you don't want to travel along. (p.67)

Clara heeft de neiging om iedereen die haar wil helpen af te weren, vooral haar moeder met haar eindeloze potjes zelfgemaakte jam. Maar stiekem laaft ze zich juist aan die bezorgdheid. In een discussie met Lar over godsdienst:

   'My mother sort of eased off with the churchgoing after [her father] died and now I don't think she ever goes at all, except for weddings and funerals. She might be a believer in her head, though. We never talk about it. She makes jam.'
   'What's that supposed to mean?'
   'I don't know. I just said it.'
    'It's nothing to do with God.'
   'I'm not so sure. It's a sign of generosity. She gives us jam and cakes and biscuits and such a lot of love, and it doesn't matter what we do or say or where we go, she's always ready with the jam. She is somewhere safe to hide. Isn't that what God is all about?'
   'You never learnt much theology.'
   'That's true enough. Have some more coffee?'(p. 63)

Clara is een vat vol tegenstrijdigheden. Ze is stekelig tegenover haar omgeving. Ze vindt Lar een idioot, omdat hij nog steeds zo hartstochtelijk houdt van en rouwt om de vrouw die hij twee jaar geleden verloor, maar ze is ook hard tegen zichzelf:

Maybe he was right.
Maybe I do know nothing about love. I have perhaps devoured life and people too fast, like a greedy child who eats her ice cream quicker than all the others and then expects them to share their melting cones with her. (p. 139)

Het is met name door de kwaliteit van haar proza dat Johnston zich onderscheidt van de middelmaat, niet de plot, want daar is er niet zoveel van. Wel van een geleidelijk ontsluieren van wat er precies met de hoofdpersonen is gebeurd, waardoor je gretig door blijft lezen, en je uiteindelijk beloond wordt met weer een  beetje extra inzicht in de menselijke ziel. En passant brengt het boek ook nog grote zaken als terrorisme, godsdienst en overspel naar voren, maar op zo'n terloopse manier dat het nooit te zwaar of overheersend wordt, zoals in de hierboven geciteerde passage over de jam makende moeder.

The Gingerbread Woman is een roman die na oppervlakkige lezing gemakkelijk afgedaan kan worden als een wat saai relaas met niet overdreven sympathieke hoofdpersonen, maar daarmee zou je het geen recht doen. Daarom: vooral aanbevolen voor mensen die graag zorgvuldig lezen en meer verlangen van een boek dan een sterk verhaal.