Vader Goriot (Frankrijk 1835)
Roman, 273 pp.
Vertaald uit het Frans door Hans van Pinsteren
Balzac noemde de omvangrijke romancyclus waar Vader Goriot deel van uitmaakt La comédie humaine, maar uitgesproken dolle pret zijn de verhalen niet direct. Ze zijn wel messcherp en, zoals deze, behoorlijk cynisch. Balzac heeft duidelijk niet al te veel illusies over de mensheid, maar kan er gelukkig nog wel om lachen en de lezer mag meedoen. Decor voor Vader Goriot is het kosthuis van de weduwe Vauquer in het Parijs van 1819. Alles daar is verlopen, stoffig, versleten, schimmelig en muf. De kostgangers vertegenwoordigen niet meteen de onderlaag van de maatschappij, maar al te hoog is het niveau nu ook weer niet. En de weduwe zal haar gasten niet rechtstreeks bedonderen, maar doet wel haar uiterste best om ze zo veel mogelijk uit te knijpen.
Tegenover het morsige établissement Vauquer zet Balzac de wereld van de Parijse beau monde, met zijn arrogante adel, zijn onder Napoleon opgeklommen parvenu's en zijn gelukzoekers die snel rijk willen worden. Deze werelden komen samen in de hoofdpersonen Vader Goriot en Eugène de Rastignac, allebei kostgangers van de weduwe. Goriot is een voormalige vermicellifabrikant die in mysterieuze armoe leeft en het mikpunt is van de pesterijtjes van de andere gasten; Rastignac is een rechtenstudent afkomstig uit de verarmde provincieadel waar de achtergebleven familieleden kromliggen voor zijn studie. Allebei hebben ze aspiraties, die hun in meer dan wel mindere mate fataal zullen worden. Hoe, dat zal ik hier niet uit de doeken doen.
Wat ik wel gerust kan verklappen is dat bijna iedereen in het boek uit is op geld en dat als ze dat eenmaal hebben, op nog meer geld en vooral op aanzien. Zoals Goriot zijn dochter voorhoudt (een les die zij overigens uitstekend ter harte heeft genomen): "Geld is leven. Met klinkende munt bereik je alles." (p. 222). Toch zijn de beide hoofdpersonen lang niet zo zwart als ik hier misschien heb gesuggereerd. Goriots karakter wordt gered door een onvoorwaardelijke familieliefde en opofferingsgezindheid en Rastignacs ambitie wordt op momenten getemperd door oprechte compassie. Deze verwevenheid van goede en slechte kanten geeft hen de complexiteit die hen zo boeiend maakt als personages en die dit boek zo'n plezier maakt om te lezen.
Er is overigens ook nog een hele mooie meesteroplichter in het verhaal, die er als enige onverbloemd voor uitkomt dat hij alleen geïnteresseerd is in het vergaren van een fortuin en daar een complete filosofie om heen heeft gebouwd. Dit personage komt aardig genoeg in andere romans van La comédie humaine terug, net als Eugène de Rastignac.
Het meest verrassend aan Vader Goriot is misschien wel de tijdloosheid van deze roman en de opvallend goede leesbaarheid. Na een wat trage, beschrijvende inleiding krijgt het verhaal meteen een vaart die het niet meer verliest. Niet alleen wil je als lezer graag weten hoe het afloopt, maar je wordt ook nog eens uitstekend vermaakt met de capriolen van de inwoners van huize Vauquer en met die van de ambitieuze parvenu's die een hoge prijs betalen voor hun maatschappelijke succes. Na 175 jaar is Vader Goriot nog steeds de moeite waard. Bovendien is geldzucht ook in onze tijd een maar al te actueel verschijnsel.
wat lees je je toch heerlijk heen en weer en op en neer door de literatuurgeschiedenis heen, en uit deze beschrijving blijkt al hoe actueel goeie boeken altijd blijven
BeantwoordenVerwijderenDat is inderdaad het kenmerk van een klassieker: tijdloos en actueel, omdat het boek de universele trekken van de mens bloot legt. Een enkele scene is voor de 21ste-eeuwse lezer misschien wat te melodramatisch, maar verder heeft het boek de tand des tijds perfect doorstaan.
BeantwoordenVerwijderenOverigens werd ik bij de beelden van de Parijse beau monde meteen herinnerd aan die van Proust, van bijna een eeuw later. Ook wat dat betreft verandert sommige dingen kennelijk niet zo snel dus.
Ik ben momenteel het verhaal in het Frans aan het lezen, en ik moet zeggen dat verloopt toch net iets moeilijker.. Al de intriges, de vele personages, de weliswaar spannende maar toch lang uitgerekte plotlijn.. Ik zal eerlijk gezegd blij zijn als dat boek eindelijk uit is.
BeantwoordenVerwijderenMaar misschien doe ik ooit wel nog eens de moeite om het in in het Nederlands te lezen, misschien pas ik mijn mening dan wel aan. =)
Knap, Laura! Ik doe het je niet na. Ik ben ooit aan Madame Bovary in het Frans begonnen, maar heb dat na een tijdje toch maar weer opgegeven en heb daarna erg van de vertaling genoten. Voordeel is dat, als je Père Goriot ooit herleest in het Nederlands, je het dan ongetwijfeld een makkie vindt - en hopelijk net zo de moeite waard als ik.
BeantwoordenVerwijderenEnkele maanden geleden "Verloren illusies" van Balzac gelezen. Schitterend boek, door Jan Versteeg in prachtig modern nederlands vertaald.Ik ga in de toekomst nog enkele van Balzac's romans lezen.
BeantwoordenVerwijderenIk heb je website pas kort gelen ontdekt, vind ze zeer de moeite waard en zal er geregeld gebruik van maken.
Van harte welkom op dit weblog, Gust, en bedankt voor het compliment.
BeantwoordenVerwijderenBalzac is een geweldige schrijver. Ik heb zijn volledige oeuvre inmiddels in Engelse vertaling op mijn Kindle staan, maar waarschijnlijk ga ik als eerste Nicht Bette lezen, want dat heb ik nog in papieren editie in de kast staan. Verloren illusies ben ik trouwens elders ook al tegengekomen als zijnde één van Balzacs beste romans.