Drie reizen door het leven

Damon Galgut,
In a Strange Room: Three Journeys (Zuid-Afrika 2010)
Roman, 180 pp.
Nederlandse titel: In een vreemde kamer


Op de valreep van de aankondiging van de winnaar van de ManBooker Prize (dinsdagavond 12 oktober) heb ik zowaar een boek van de shortlist gelezen. Of het gaat winnen weet ik niet, maar het is in ieder geval een mooi boek en zonder Bookeraandacht was ik er misschien nooit toe gekomen om iets van Damon Galgut te lezen.

Sommigen vinden dat dit boek gediskwalificeerd had moeten worden van de ManBookerprize, omdat het geen roman zou zijn ("het zijn 3 losse novelles") en omdat het geen fictie zou zijn ("het is gewoon autobiografie"). Persoonlijk vind ik dat niet interessant. Wat mij betreft is het een autobiografische roman die bestaat uit drie losjes met elkaar verbonden episodes, of  anders maar niet. Het is de kwaliteit die telt tenslotte. Galgut schrijft prachtig: niet snoeverig, van 'kijk mij eens knap met taal omgaan', maar met een trefzekere elegantie, die door zijn onopvallende eenvoud de minder op stijl lettende lezers wel eens zou kunnen ontgaan, zoals in deze passage, die je rustig moet proeven:

A journey is a gesture in scribed in space, it vanishes even as it's made. You go from one place to another place, and on to somewhere else again, and already behind you there is already no trace that you were ever there. The roads you went down yesterday are full of different people now, none of them knows who you are. In the room you slept in a stranger lies in the bed. Dust covers over your footprints, the marks of your fingers are wiped off the door, from the floor and table the bits and pieces of evidence that you might have dropped are swept up  and thrown away and they never come back again. The very air closes behind you like water and soon your presence, which felt so weighty and permanent, has completely gone. Things happen once only and are never repeated, never return. Except in memory. (p. 123)

Het boek bestaat uit drie reizen, zoals de ondertitel al aangeeft. De hoofdpersoon heet Damon en het grootste deel van het boek wordt in de derde persoon verteld, maar ook wordt er met enige regelmaat ineens kort naar de eerste persoon overgeschakeld, vooral naar het eind toe. Dit heeft te maken met het feit dat het boek onder meer een exploratie is van hoe herinneringen werken ("in memory more than anywhere else travelling is like free-fall, or flight," p. 26). De passages in de derde persoon (de meeste) zijn gebeurtenissen die de schrijver zich nog wel herinnert, maar door het tijdsverloop eerder als een toeschouwer dan als een participant. Bij de passages in de eerste persoon is de schrijver nog bijna aanwezig in de gebeurtenis, voelt hij het gevoel van dat moment nog. Het suggereert dat de schrijver in de loop der jaren is veranderd, gedeeltelijk afstand heeft genomen van zijn jongere zelf en daarmee, hoewel nog steeds zonder wortels, is gegroeid.

Tijdens de eerste reis (The Follower) is hij een onzekere jongeman, die in Griekenland een Duitser ontmoet, verder met hem reist in Afrika en een ongemakkelijke, onevenwichtige vriendschap met vaag erotische ondertonen met hem opbouwt. In het volgende deel, dat een aantal jaren speelt (The Lover), is weer sprake van een reisontmoeting met een jongeman uit Europa, maar hier lijken de onuitgesproken gevoelens wederzijds te zijn, alhoewel ze altijd onuitgesproken blijven. In het derde deel (The Guardian) is Damon een man van middelbare leeftijd die naar India afreist met een goede vriendin die in een psychotische periode verkeert en iemand nodig heeft die op haar past en ervoor zorgt dat ze haar pillen neemt en van de alcohol afblijft.

Damon houdt eigenlijk niet van reizen, zo zegt hij, maar is, gedreven door rusteloosheid, altijd onderweg.  De toevallige, vluchtige ontmoetingen met andere reizigers zijn de voornaamste relaties die hij aangaat. Maar steeds is hij vooral op zoek naar zichzelf en steeds is hij vooral iemand die observeert, totdat hij in het laatste en meest aangrijpende deel wordt gedwongen wordt om actie te ondernemen.Er zit nauwelijks humor in dit boek en erg vrolijk zijn de gebeurtenissen ook niet, maar doordat Damon zo gevoelig is ("Her story travels into him, his skin is very thin, there's no barrier between him and the world, he takes it all in," p. 175) en  in wezen een goed mens is, heeft In a Strange Room een soort zachte gloed waardoor het niet deprimerend is.

Dit is een heel mooi en intens boek, dat leesbaarder is dan je zou denken, maar waarvan de schoonheid zich waarschijnlijk niet aan iedereen even gemakkelijk openbaart. Van mij mag het de ManBooker Prize winnen.