Humor op de vierkante centimeter

Barbara Pym,
Jane and Prudence (GB 1953)
Roman, 240 pp.
Niet in het Nederlandse beschikbaar


Niet iedereen houdt van gekneuter op de vierkante centimeter, maar voor mij is Barbara Pym de perfecte onthaastingsliteratuur en dat was iets waar ik dringend behoefte aan had, toen ik dit las. Het gaat over ... jawel, Jane en Prudence, ooit student en tutor in Oxford, en altijd bevriend gebleven. Prudence is 29, altijd perfect gekapt en gekleed, nog steeds niet getrouwd en doet iets vaags op een vaag kantoor in Londen, waar ze momenteel dagdroomt van een romance met haar oorverdovend saaie baas. Jane is 41, ongeorganiseerd en inefficiënt, echtgenote van een dominee, en dagdroomt van haar magnum opus over zeventiende-eeuwse dichters dat er nu wel nooit zal komen. Het is nog niet zo lang na de oorlog en van alles is nog op de bon. Prudence is een huisvrouw van niks, maar Mrs Glaze uit het dorp weet gelukkig altijd wel ergens een stukje vlees te versieren en achttienjarige dochter Flora zorgt voor de rest. Echgenoot Nicholas is gelukkig een inschikkelijk exemplaar dat trouw van Jane blijft houden. Ze zijn net naar een nieuwe parochie verhuisd, waar Jane alweer niet in staat blijkt om aan haar eigen verwachtingen als domineesvrouw te voldoen:

They rose to their feet and bowed their heads. Jane tried very hard to realise the Presence of God in the vicarage drawing-room, but failed as usual, hearing through the silence only Mrs Glaze running water in the back kitchen to wash up the supper things. (p. 143)

Jane verbeeldt zich dus bij gebrek aan interessantere bezigheden maar dat ze Jane Austens Emma is en gaat op zoek naar een geschikte partij voor Prudence in het dorp. En zoemt daarbij natuurlijk prompt in op de meest ongeschikte van allemaal.

Dat zijn zo'n beetje de verwikkelingen. De decors zijn afwisselend het dorp van Jane en het kantoor van Prudence, waar het leven zo saai is dat de komst van de thee halverwege de ochtend elke keer weer een feestelijk hoogtepunt is. De mannen in dit boek zijn op zijn best aimabel en op zijn slechtst egoïstische rokkenjagers. Het is nog de tijd dat alle mannen op deze wereld waren om door vrouwen in de watten gelegd te worden, en verder niet veel meer deden dan ontzettend belangrijk doen over hun werk. O ja, en nog iets:

'We know that men are not like women,' went on Miss Doggett firmly. 'Men are very passionate,' she said in a low tone. ' I shouldn't like Jessie to hear this conversation,' she added, looking over her shoulder. 'But you and I, Mrs Cleveland - well, I am an old woman and you are married, so we can admit honestly what men are.
 'You mean that they only want one thing?' said Jane.
'Well, yes, that is it. We know what it is.'
'Typing a man's thesis, correcting proofs, putting sheets sides-to-middle, bringing up children, balancing the housekeeping buget - all these things are nothing, really,' said Jane in sad, thoughtful tone.' (p. 136)

Het is een sobere tijd, zo vlak na de oorlog, niet alleen omdat veel spullen nog op de bon zijn, maar ook omdat de mogelijkheden voor slimme, gestudeerde vrouwen zeer beperkt zijn. Dat is echter geen drama. De vrouwen in Barbara Pyms boeken maken er gewoon wat van met de middelen die ze hebben, verwachten geen grote dingen van het leven en ze zijn in staat om van kleinigheidjes te genieten. Jane en Prudence eindigt open, maar vol beloftes.

Zoals ik al zei: de perfecte onthaastingsliteratuur - en het aardigste is dat dit boek nog leuker werd toen ik er in terug ging bladeren om deze bespreking te schrijven en allerlei subtiele grapjes ontdekte die me eerder niet zo waren opgevallen (waarschijnlijk omdat ik op dat moment nog niet voldoende onthaast was).