Een "betoverende curiositeit"

Nicholas Tchkotoua
Timeless: A love story from the Caucasus Mountains (Georgië1949)
Roman, 192 pp.
In het Nederlands gepubliceerd als Oneindig.



Toen ik in 2007 besloot een trektocht te gaan maken door de bergen van Georgië wist ik zo goed als niks van het land: het lag in de Kaukasus, het had bijna de hele twintigste eeuw deel uitgemaakt van de Sovjet-Unie, Stalin kwam er vandaan en dat was het zo ongeveer. De werkelijkheid was een zeer aangename verrassing. Het land was een fascinerende mengeling van Europa en Azië, hoofdstad Tblisi was druk bezig de Sovjetperiode van zich af te schudden en te veranderen in de mooie kosmopolitische stad die het 100 jaar geleden nog was, de bevolking hield er een Mediterraan aandoende levensstijl op na met veel zelfverbouwde wijn en verrukkelijk eten, maar was aan de andere kant ook dol op Perzische poëzie, en in de bergen doemden overal middeleeuwse torens en versterkte dorpen op die zo uit The Lord of the Rings hadden kunnen komen. Kortom: ik was betoverd.

Interessant genoeg kwam dat woord 'betovering' terug in een recensie in de NRC, waar deze Georgische roman een "betoverende curiositeit" wordt genoemd - en na lezing kan ik niet anders doen dan de bespreker gelijk geven. Nicholas Tchkotoua was een Georgische prins (in een land waar prinsen overigens zéér dik gezaaid waren) die in 1921 zijn land ontvluchtte voor de Bolsjewieken en het nooit weer terug zou zien.

Dit boek, over een hartstochtelijke liefdesgeschiedenis spelend aan het eind van de negentiende eeuw, schreef hij uit heimwee naar zijn vaderland. De recensent in de NRC had associaties met Romeo en Julia, maar bij mij riep het vooral echo's op van dat andere gepassioneerde en meeslepende liefdesverhaal uit de Kaukasus, Ali en Nino van de Azerbeidzjaanse Kurban Said.Ging het daar over de onmogelijke liefde tussen een islamitische Azeri en een Christelijke Georgische, hier zijn de twee geliefden de jonge Georgische prins Shota en de Russische prinses Taya. Het boek van Tchkotoua is trouwens rustiger en minder avontuurlijk dan Ali en Nino, maar niettemin heb ik het in één adem uitgelezen.

Godsdienst en bovennatuurlijke mystiek spelen een tamelijk belangrijke rol in het boek. Dat zijn zaken die mij persoonlijk niet zo aanspreken, maar hier in het boek werken ze, als een integraal onderdeel van de idealistische visie van de auteur op liefde en niet alleen op de liefde tussen man en vrouw, maar ook op naastenliefde. Zoals de grootvader van Shota, een progressieve grootgrondbezitter die een deel van zijn land heeft weggegeven aan zijn pachters, zegt:  

The only way to achieve happiness is to spread happiness. The only way to gain wealth is to share it. (p. 45)

Verbeten vasthouden aan bezit leidt tot niets anders dan verbrokkeldheid en ongeluk. En dat geldt ook voor het zich blind staren op de aanwezigheid van de geliefde, want ware liefde is immers eeuwig. Zoals de grootvader van Shota hem even verderop waarschuwt:

"Never trust time, Shota, or anything that it touches. It is the most fleeting of mirages because with every tick of the clock it turns today into tomorrow, leaves behind nothing but bitterness and regret. Seek happiness in timelessness and eternal truth." (p. 46)

Ook deze boodschap zal Shota later behulpzaam zijn in zijn noodlottige liefde voor Taya en zal de schrijver in staat stellen het boek op een verrassend serene noot te laten eindigen. Tchkotoua gebruikt voorbeelden uit de half gemythologiseerde geschiedenis van zijn land om zijn ideeën verder te illustreren en maakt het daarmee een heel Georgisch en heel bijzonder boek. Ik heb nu waarschijnlijk de indruk gegeven dat Timeless een mystieke ideeënroman is, maar dat is niet terecht. Het boek is een vlot weglezend verhaal dat een veel groter publiek verdient en dat een welkome, exotische afwisseling is voor de snelle hippe boeken over snelle hippe mensen die wij tegenwoordig natuurlijk óók graag lezen.
___________________
Het boek is geschreven in de Engelse taal, want de schrijver trouwde met een Amerikaanse en maakte zich de Engelse taal eigen alsof hij een native speaker was.