Zelfdenkende liften en meer van dat soort onzin

Douglas Adams
The Restaurant at the End of the Universe (GB 1980)
Roman, 200 pp.
Nederlandse titel: Het restaurant aan het einde van het heelal


Dit is het vervolg op The Hitchhiker's Guide to the Universe, dat ik als student met veel plezier tijdens een liftvakantie in Engeland las (heel lang geleden dus) en waarvan het me volledig was ontgaan dat er een vervolg was. Gelukkig wees één van mijn trouwe commentatoren mij op dit boek en zo heb ik lekker zitten grinniken in de trein. Want daar is dit boek ideaal voor: op een lange reis van bijvoorbeeld Groningen naar Amsterdam en vice versa, waar je je intellectueel niet al te hard wilt inspannen maar wel prettig bezig gehouden wilt worden, zodat de treinreis omvliegt.

In principe is dit science fiction: de Aarde is in deel 1 opgeblazen om plaats te maken een voor intergalactische snelweg, er wordt door het hele heelal gereisd en er lopen (dus) de vreemdste buitenaardse wezens rond. Maar wat dit boek en het vorige voor mij zo leuk maakte, is dat Adams speelt met het genre en het vooral niet al te serieus neemt. Het verhaaltje doet er niet eens zoveel toe; het meeste daarvan ben ik allang weer vergeten. Afgeronde karakters zul je ook niet aantreffen. Het enige vrouwelijke personage is volkomen overbodig, heeft niks waardoor ik zelfs maar haar naam heb onthouden en de andere figuren zijn tamelijk karikaturaal. Maar dat geeft niet, want sommige boeken zijn helemaal niet geschreven voor de plot en psychologie, maar voor de absurde situaties en de grappige conversaties. En daar is Adams heel goed in.

IJzersterk vind ik bijvoorbeeld een absurditeit uit deel 1, waar hier op voortgeborduurd wordt: een supercomputer heeft tijden lang zitten werken aan het Antwoord op de Ultieme Vraag van het Leven, het Heelal en Alles en is uiteindelijk, na zeveneneenhalf miljoen jaar rekenen, met het antwoord gekomen. En dat is: tweeënveertig. Het is nu aan Arthur Dent, enige overlevende aardbewoner, en zijn maatje Ford Prefect om er achter te komen, wat de Ultieme Vraag ook alweer was.

Zoals bijna elke science fiction gaat ook dit boek natuurlijk eigenlijk over onze eigen tijd, en houdt het ons een satirische spiegel voor. Een leuke vond ik bijvoorbeeld de passage over hypergeavanceerde liften, die zelf denken en die

have the capacity to see dimly into the immediate future, which enables the elevator to pick you up even before you knew you wanted it, thus eliminating all the tedious chatting, relaxing, and making friends that people previously were forced to do whilst waiting for elevators.
Not unnaturally, many elevators imbued with intelligence and precognition became terribly frustrated with the mindless business of going up and down, experimented briefly with the notion of going sideways, as a sort of existential protest, demanded participation in the decision-making process and finally took to squatting in basements sulking. (p. 37)

Humor is erg persoonlijk en niet iedereen zal hierom  kunnen lachen, maar ik heb mij uitstekend vermaakt met dit boek. Aan het eind gaat de vaart er een beetje uit en zakt het wat in, maar het was toch leuk genoeg om te kijken of er toevallig ook een deel 3 was. En ja, dat was er. Ik heb het zojuist besteld en het komt waarschijnlijk niet meer op tijd voor mijn treintrip naar Amsterdam van a.s. zaterdag, maar daar heb ik het laatste deel van The Hunger Games Trilogie lekker voor.