Een bont tapijt van de Hongaarse geschiedenis

Miklós Vámos,
The Book of Fathers (Hongarije 2000)
Roman, 466 pp.
Nederlandse titel: Het boek der vaders


Ik ga eens iets nieuws doen: een bespreking schrijven in de vorm van een dialoog tussen mijzelf en een fictieve andere lezer die dit boek wél goed vond. Om te laten zien hoe eerlijk ik ben ;-) Maar eerst een inleiding.

Dit verhaal bestrijkt maar liefst twaalf generaties van vaders en zonen en geeft drie eeuwen van turbulente Hongaarse geschiedenis weer. De levens van deze mannen zijn net zo turbulent als de geschiedenis van hun vaderland, wat betekent dat er veel gebeurt in deze roman. Als bijzonderheid maakt Vámos gebruik van een origineel snufje: eind zeventiende eeuw vindt één van de eerste vaders een fraai zakhorloge dat niet alleen de tijd maar ook de datum en het jaar laat zien. Het horloge wordt steeds van vader op zoon doorgegeven en schenkt de bezitter ervan de gave om verleden en toekomst van zijn voorvaderen en nageslacht te zien.

Anna
Hm, een magisch-realistisch truukje. Hou ik niet zo van. Altijd een beetje een zwaktebod als een schrijver gaat leunen op het bovennatuurlijke, net als bij een film die het van de special effects moet hebben om het gebrek aan inhoud te verdoezelen. Bovennatuurlijke elementen hoeven niet verkeerd te zijn, maar ik ken maar weinig schrijvers die ermee weg komen in een verhaal dat voor het overige gewoon realistisch is.

Een enthousiaste lezer
Niet zo flauw doen. Het helderziendheid verschaffende horloge is niet meer dan een symbool, een originele techniek om de hoofdpersonen een extra sterk gevoel van verbondenheid met hun verleden en hun toekomst te geven. Je ziet wat er gebeurt in de laatste generaties als het horloge weg is: een man zonder verleden heeft ook geen toekomst.

Anna
Doordat de hoofdpersonen elkaar in hoog tempo opvolgen en we nooit lang bij één ervan blijven, worden de verhalen over hen, hoewel best aantrekkelijk, niet veel meer dan oppervlakkige vignetjes, waarbij het lot van de hoofdpersoon je tamelijk onverschillig laat. Je zou zeggen dat dat inherent is aan het onderwerp (het presenteren van een hele serie opeenvolgende generaties), maar in feite doet Alice Munro in The View from Castle Rock precies hetzelfde en daarbij is elk verhaal even boeiend. Daar word je wel meegesleept door de hoofdpersonen en hun levens. Maar Munro schrijft dan ook aanzienlijk beter.

Een enthousiaste lezer
Ik vraag me af of de schrijver wel uit is op diepgang. Volgens mij gaat het hem er veel meer om om een breed panorama van de Hongaarse geschiedenis te geven, geïllustreerd aan de hand van de levens van de oudste zonen in de Csillagfamilie. Zo krijg je een schitterend kleurrijk tapijt, waarbij vooral het grote gebaar telt.

Anna
Daar heb je op zich wel een punt. Ik heb heel wat bijgeleerd over de geschiedenis van Hongarije, maar de levens van deze mannen gebruiken om haar te illustreren doet nogal geforceerd en onnatuurlijk aan. Al die oudste zonen maken wel opvallend veel sensationele dingen mee. Ze staan wel heel erg midden in allerlei historische ontwikkelingen. Niet zo geloofwaardig.

Een enthousiaste lezer
Maar het zijn zulke mooie verhalen allemaal en ze lezen als een trein. Er komen kastelen in voor, edellieden, operazangers, prostituees, gevangenissen, wijnboeren; de Jodenvervolging is een rode draad, de communistische én de postcommunistische periode worden geschilderd... Wat een rijkdom.

Anna
Tja, wat een ander als rijkdom ervaart, vond ik op den duur vooral vermoeiend worden. En toen er in het laatste hoofdstuk ook nog op hoogst onbenullige wijze even met onzin als astrologie en Nostradamus geschermd werd, haakte ik definitief af. Het is dat ik nog maar een paar bladzijden te gaan had, anders had ik het boek niet eens uitgelezen. En ik heb lekker het laatste woord.

Een enthousiaste lezer
Mooi niet. Je bent gewoon veel te kritisch en te analytisch aan het lezen geweest. Had je toch heerlijk laten meeslepen. Dit boek is een enorme beststeller en al die mensen kunnen er onmogelijk naast zitten.

Anna
Trut!