Van boeken word je ongelukkig

Ray Bradbury
Fahrenheit 451 (VS 1953)
Roman, 227 pp.
In het Nederlands verschenen onder dezelfde titel


451º F is de temperatuur waarbij het papier van boeken in brand vliegt, zo vermeldt de eerste pagina van deze roman hulpvaardig. De hoofdpersoon, Guy Montag, is een fireman ergens in een toekomstig Amerika. Omdat huizen inmiddels allemaal vuurvast zijn is een fireman niet meer iemand die branden blust, maar ze aansteekt - in het bijzonder huizen van mensen die boeken hebben. Want boeken zijn door de Amerikanen in de ban gedaan. Immers, boeken zetten aan tot denken, van denken wordt een mens ongelukkig en dat is het laatste wat een mens wil. Een mens wil happy zijn en vermaakt worden.

Het leven in deze nabije toekomst is daarom één bonk fun en entertainment. Het bestaat vooral uit interactieve televisie die drie wanden van de huiskamer beslaat en uit bij waanzinnig hoge snelheden in auto's rondscheuren. De doden die daarbij vallen, worden snel en efficiënt opgeruimd, want niemand wil stilstaan bij de dood - daar wordt een mens maar ongelukkig van. Wandelen is een levensgevaarlijke bezigheid geworden, want je kunt elk moment door een auto geschept worden en als dat gebeurt is het je eigen schuld. Moet je je maar niet te voet voortbewegen. Reflectie is uit, snelheid is in. En terecht, want als hij op een avond naar huis wandelt, ontmoet Guy zijn nieuwe buurmeisje Clarisse - volgens de meeste mensen een gevaarlijke gek omdat ze rare dingen doet zoals aan gras en bloemen ruiken, maar bij Guy maakt ze iets los.

Bradbury schetst een beklemmende wereld met een uiterst bevreemdende sfeer. Het meest beangstigend is misschien nog wel dat niet een of andere dictatoriaal regiem boeken heeft verboden, maar het volk zelf. Zoals de chef van Guy uitlegt, leven de huidige Amerikanen daardoor in een soort paradijs:

Ask yourself, what do we want in this country, above all? People want to be happy, isn't that right? Haven't you heard it all your life? I want to be happy, people say. Wel, aren't they? Don't we keep them moving, don't we give them fun? That's all we live for, isn't it? For pleasure, for titilation? And you must admit our culture provides plenty of these. (p. 78)

En een bejaarde hoogleraar voegt daar later aan toe:

The public itself stopped reading of its own accord.You firemen provide a circus now and then at which buildings are set off and crowds gather for the pretty blaze, but it's hardly necessary to keep things in line. So few want to be rebels any more. (p. 113)

Beangstigend, nietwaar? En ook akelig profetisch voor een boek dat meer dan een halve eeuw geleden werd gepubliceerd. Gelukkig is dit geen pessimistische roman. Bradbury ziet dat er altijd mensen zullen zijn die bereid zijn offers te maken voor zaken die ze belangrijk vinden, die het stilstaan bij dingen altijd zullen verkiezen boven snelheid en hersenloos vermaak. Met recht is Fahrenheit 451 een klassieker in het science-fiction genre. Het boek is nog steeds actueel, grappig genoeg mede doordat Bradbury inziet dat voor het bewaren en doorgeven van boeken geen papier nodig is! Alhoewel ik niet denk dat hij specifiek de eReader had voorzien.