Over vlinders vangen, bakken ijs en literatuur

Anne Fadiman,
At Large and At Small: Familiar Essays (VS 2007)
Essays, 196 pp.
Niet in het Nederlandse beschikbaar


"Familiar essays". Wat was dat nou weer? Eerst maar eens A Glossary of Literary Terms van M.H. Abrams erop na geslagen uit mijn eerste jaar Engels. En warempel, daar stond het, onder het lemma Essay, dat destijds niet onder de verplichte kost viel, dus vandaar dit gat in mijn kennis. Het "familiar essay" ofwel "informal essay" ofwel "personal essay" dient volgens M.H. te worden onderscheiden van het "formal essay" en in een dergelijk essay

the author assumes a tone of intimacy with his audience, tends to be concerned with everyday things rather than with public affairs or specialized topics, and writes in a relaxed, self-revelatory, and often whimsical fashion.

En dat is precies wat Anne Fadiman doet. Haar grote voorbeeld is Charles Lamb, de vroeg-negentiende-eeuwse schrijver (u weet wel, de man die samenwoonde met zijn zuster Mary die hun moeder had vermoord - maar dat terzijde), die het genre destijds geliefd maakte en volgens Fadiman tot grote hoogten verhief. Ik zelf heb nooit wat van Charles Lamb gelezen en aan informal essays deden wij ook al niet op de universiteit, alleen aan formal essays, maar ik ben nu bekeerd: Anne Fadiman heeft van mij een fan van het familiar essay gemaakt.

Wat is er nou precies zo leuk aan deze bundel?

• De variatie aan onderwerpen.
  Niks is Fadiman te onbenullig of te grandioos; ze schrijft net zo gemakkelijk over het zelf maken van ijs (mét exclusief recept) als over patriotisme na de aanslagen van 9/11. Aan zowel literaire klassieker Samuel Taylor Coleridge als de Amerikaanse poolreiziger Vilhjalmur Stefansson wordt een heel essay gewijd.
• De humoristische benadering en de lichte zelfspot.
  Fadiman bekent opgewekt hoe zij en haar broer als kind vlinders vermoordden om ze te kunnen verzamelen. Ze beschrijft met veel humor hoe een ochtendmens als haar man en een nachtmens als zijzelf er toch samen iets leuks van maken, in plaats van dit als een relatieprobleem te zien.
• De originaliteit.
  Ze plaatst een hedendaagse cultuuroorlog in het kader van de Oud-Griekse seriemoordenaar Procrustes. Haar pogingen om het verschijnsel e-mail onder te knie vormen een mooie aanleiding voor een amusante verhandeling over de geschiedenis van de post en de postzegel.
• De eruditie, die ze zo lichtvoetig ten toon spreidt.
  Je hebt het gevoel dat je in het gezelschap bent van een zeer belezen iemand, die jou als lezer serieus neemt - en haarzelf soms juist niet helemaal.

En het beste bewijs van hoe ik van deze bundel genoten heb? Na afloop ervan wenste ik van ganser harte dat ik ook zulke mooie, schijnbaar moeiteloos geschreven stukjes kon schrijven. Jammer dat ik noch het talent noch de tijd heb.

Ook van Anne Fadiman en bijna net zo genietbaar: Ex Libris: Confessions of a Common Reader.