Een fantastisch midwinterverhaal

Susan Cooper,
The Dark Is Rising (GB 1973)
Roman, 267 pp.
Nederlandse titel: De duistere vloed


Wat actueel! We schrijven begin jaren zeventig in dit boek, de dag vóór midwinter, en niet alleen is er nu al behoorlijk wat sneeuw gevallen in Engeland, er gaat nog veel meer vallen - zoveel dat het hele leven ontregeld dreigt te worden. Klinkt bekend? In dit verhaal (een bekroonde jeugdklassieker uit 1973) is de abnormaal vroeg invallende winter echter niet het gevolg van meteorologische omstandigheden maar van Duistere Krachten.

Inderdaad, dit is fantasy én een jeugdboek, dus niet bepaald mijn normale kost, maar zo nu en dan doe ik eens wild en wijk ik af van de gebruikelijke literaire fictie. Vaak valt dat tegen, maar soms doe ik ook een geweldige ontdekking en onder die laatste categorie valt The Dark is Rising. Ik had dit boek in The Guardian gezien op een lijstje van beste Kerstboeken, had het al een tijdje in huis en nam me onmiddellijk voor om het mijn Kerstboek voor 2010 te maken, dus het ging mee in de trein op weg naar het ouderlijk kerstdiner. Binnen de kortste keren was ik het verhaal in gesleurd en was ik teleurgesteld toen de trein mijn bestemming had bereikt. Ik had toen al kennis gemaakt met Will Stanton en zijn vele broers en zusters, zijn ouders, de boerenfamilie Dawson verderop en met de sinistere landloper die onverwacht opduikt.

Het is 20 december, de dag vóór Wills elfde verjaardag, en niet alleen is het ongebruikelijk dat er nu al sneeuw gevallen is, maar ook de dieren gedragen zich erg vreemd. Ze lijken ineens allemaal bang te zijn voor Will. Boer Dawson kijkt bedenkelijk naar de dreigende sneeuwluchten en reageert met onheilspellend gemompel als Will meldt dat hij een onbekende landloper heeft gezien: "So the Walker is abroad. ... The Walker is abroad. And this night will be bad, and tomorrow will be beyond imagining." En zo begint een verhaal, waarin Will vanuit zijn eigen tijd wordt geplukt, weer terug wordt geplaatst, opnieuw wordt weggerukt, enzovoort. Will blijkt bijzondere krachten te hebben en het lot van de wereld in de strijd tussen Licht en Duister hangt van hem af.

Dit is een klassiek queesteverhaal, waarin de jonge held-tegen-wil-en-dank een zware opdracht moet vervullen om de overname van de wereld door het Kwaad te verhinderen. The Lord of the Rings is het archetype van dit verhaal en net als Tolkien leunt ook Cooper in dit boek op vóórchristelijke Oudengelse (en in mindere mate Keltische) motieven en symbolen. Van originaliteit moet ze het dus niet perse hebben. Wel van kwaliteit. Het proza is beduidend beter dan dat van het gemiddelde jeugd- of fantasyboek. Cooper schrijft gewoon erg goed. Dit is een mooi voorbeeld van de eerste bladzij, als net het allereerste laagje sneeuw is gevallen:

They both looked out the window. The snow lay thin and apologetic over the world. The wide grey sweep was the lawn, with the strgggling trees of the orchard still dark beyond; the wihte squares were the roofs of the garage, the old barn, the rabbit hutches, the chicken coops. Further back back there were only the flat fields of Dawsons' Farm, dimly whitestriped. All the broad sky was grey, full of more snow that refused to fall. There was no colour anywhere.

Maar ook in het oproepen van sfeer is ze geweldig. Het hielp natuurlijk dat ik het boek las terwijl om mij heen de hele wereld onder een laagje sneeuw lag, maar ook anders weet ik zeker dat ik het Engelse sneeuwlandschap en de kou bijna had kunnen voelen. Ook de levendige manier waarop de schrijver de uitgebreide Stantonfamilie neerzet met de  verschillende broers en zusters en ouders die allemaal hun eigen individualiteit hebben, draagt veel bij aan het leesplezier. En wat het verhaal vooral zo boeiend maakt, is dat de normaliteit en knusheid van een Engelse gezinskerst voortdurend wordt verweven en dus gecontrasteerd met de angstaanjagende dingen die alleen Will en een paar andere "Old Ones" overkomen.

Het belangrijkste symbool in dit verhaal is de cirkel. Deze staat natuurlijk voor oneindigheid, maar betekent hier met name bescherming. Het is de cirkel van andere Old Ones die Will lichamelijk afschermt van gevaar als dat nodig is. Het is de cirkel die de band belichaamt die losse individuen verenigd sterker maakt dan een optelsom van het geheel. Het is de warmte van "samen staan we sterk" die in staat is een vuist te maken tegen het Duister en de kou die het op de mensheid afstuurt. Mooi hoor.

Dit blijkt deel 2 te zijn in een serie van vijf boeken. Delen 2 en 4 schijnen het sterkst te zijn, maar nu ik een fan ben van The Dark Is Rising ben ik toch ook wel nieuwsgierig geworden naar deel 1, dat in Cornwall speelt en veel gebruikt maakt van de Keltische mythologie en de Arthurlegendes. Lijkt me echt iets voor mijn volgende vakantie.

Inmiddels (april 2011) heb ik de hele serie gelezen: klik hier voor mijn bespreking van de overige boeken.