Intelligente kantoorhumor

Joshua Ferris,
Then We Came to the End (VS 2007)
Roman, 385 pp.
Nederlandse titel: Zo kwamen we aan het eind


"We were fractious and overpaid. Our mornings lacked promise." Zo begint dit boek en ik was meteen vanaf de eerste bladzij verkocht. Niet gek voor een roman over het saaie kantoorleven op een groot reclamebureau, waar de hoogbetaalde loonslaven zich vooral bezighouden met de vraag wie de volgende zal zijn die er wegens bezuinigingen uitvliegt.

Het boek is in de wij-vorm geschreven, wat wonderlijk genoeg heel goed werkt. De verteller wordt hierdoor een soort alwetend, naamloos collectief zonder individualiteit ("He knew it because he was one of us, and we knew everything") en dat is natuurlijke een mooie metafoor voor de werknemer als een soort elckerlyck, die beurtelings het kantoor en de collega's en het geroddel hartgrondig haat - en zich dan weer realiseert dat hij onmogelijk zonder kan.

Het boek is grappig zonder platvloersheid of flauwe voor de hand liggende kantoorhumor en is tragisch zonder een spoortje van sentimentaliteit, want het gaat hier om de tragiek van het alledaagse die Ferris steeds iets licht absurdistisch meegeeft.

Janice, wier dochtertje wordt vermoord, brengt haar lunchpauzes rouwend door in de ballenbak van McDonald's. Frank, die zich dood heeft gerookt, laat collega Benny om duistere redenen een totempaal na. Tom die als één van de eersten ontslagen wordt, komt terug met een pistool en clownspak. Carl wil niet dat zijn vrouw weet dat hij depressief is en steelt daarom de pillen van Janice, onder het motto 'hoe meer hoe beter', waarna hij zich heel vreemd gaat gedragen. En de cheffin waar iedereen bang voor is, schijnt borstkanker te hebben, maar verschijnt op de dag van haar vermeende operatie zonder iets te zeggen op kantoor in plaats van in het ziekenhuis. Maar uiteindelijk gaat het leven gewoon door, net als overal, ook voor al die mensen die opnieuw moeten beginnen.

Een opvallend en origineel debuut, waaraan ik tijdens het leven veel plezier heb beleefd. Kanttekening: dit is het soort roman waar de recensenten lyrisch van worden, maar die niet iedere "modale" lezer aanspreekt.