De frisse blik

Alain de Botton,
The Art of Travel (GB 2003)
Essays, 272 pp.
Nederlandse titel: De kunst van het reizen


Wat hebben de Duitse wetenschapper Alexander von Humboldt,  de Franse schrijver Gustave Flaubert en de Amerikaanse schilder Edward Hopper met elkaar te maken? Dit: ze fungeren alle drie als reisleider (tezamen met nog allerlei anderen) in deze charmante en inspirerende essays over reizen. Wetenschap, beeldende kunst en literatuur kunnen je allemaal op een nieuwe manier naar jezelf en de wereld doen kijken, en idealiter is dat precies hetzelfde als wat reizen bewerkstelligt. Omdat we wetenschap, kunst en literatuur hebben, hoeven we dus niet eens perse op het vliegtuig te stappen, zoals Xavier de Maistre zo geestig aantoonde in Voyage autour de mon chambre (1794). Het gaat om die speciale instelling, de geesteshouding waarbij je je openstelt voor je omgeving en alles met een frisse blik bekijkt; zelfs een rondje door je eigen slaapkamer kan dan een avontuur opleveren.

Jackson is back!

Kate Atkinson,
Big Sky (GB 2019)
Roman, 368 pp.
Nederlandse titel: De wijde lucht


Jippie! na negen jaar eindelijk een nieuwe roman rond ex-militair, ex-politieman en anti-held Jackson Brodie. En hij leest weer net zo heerlijk als de vorige vier. Zoals gebruikelijk zijn er veel personages, door elkaar lopende plotlijnen die uiteindelijk bij elkaar komen, en natuurlijk Jackson Brodie, die een puberzoon blijkt te hebben bij een soap-actrice waar hij jaren geleden een scharrel mee had. Jackson is een beetje een oude mopperkont aan het worden die de jeugd niet meer snapt (net zo iemand als ik dus) en verdient de kost voornamelijk met het achtervolgen van lieden die door hun wederhelft van overspel worden verdacht. En er is nóg een fijne oude bekende: de zestienjarige, aandoenlijke Reggie Chase uit When Will There Be Good News? is terug als zevenentwintigjarige. Ze is nog steeds even aandoenlijk en gewetensvol en hongerig naar literatuur, én ze is verrassend genoeg rechercheur.

Absurd

Paul Beatty,
The Sellout (VS 2015)
Roman, 304 pp.
Nederlandse titel: De verrader


Ik snap goed waarom dit boek in 2016 de prestigieuze Booker Prize won. Het is briljante satire: volslagen over the top, origineel en onder alle hilariteit ook nog eens flink bijtend. Het proza is een en al virtuositeit, en net zo origineel als de satire. Meteen al op de eerste bladzijde was ik verkocht. "Washington, D.C., with its wide streets, confounding roundabouts, marble statues, Doric columns, and domes, is supposed to feel like ancient Rome (that is, if the streets of ancient Rome were lined with homeless black people, bomb-sniffing dogs, tour buses, and cherry blossoms)." Geweldig, de zinnen die Beatty schrijft, en nog geweldiger hoe hij vervolgens alle cliché's en vooroordelen over zwarten hardhandig op hun kop zet en omdraait totdat je niet meer weet waar je moet kijken. En om het nog gekker te maken gebruikt zijn hoofdpersoon ook nog eens politieke incorrectheid als wapen tegen het Amerikaanse racisme. Over paradoxen gesproken... The Sellout is één van de meest absurdistische romans die ik ooit heb gelezen.

"Ceaseless Tears"

William Trevor,
My House in Umbria (Ierland 1991)
Roman, 160 pp.
Niet in het Nederlands vertaald


Ik geloof niet dat William Trevor hier in Nederland erg beroemd is en zeker niet bij het grote publiek, maar hij staat bekend als één van de grote korteverhalenschrijvers van de twintigste eeuw en ook als romanschrijver wordt hij hoog aangeslagen. Ik las Death in Summer en dat was een mooi boek, weet ik nog, en The Story of Lucy Gault was zelfs hartverscheurend mooi, één van mijn favoriete romans van 2003. Het wordt dus tijd om eens wat reclame te maken voor deze Ierse schrijver.

Mijn kennismaking met My House in Umbria begon in 2011 met de dvd, waarvan ik helemaal niet wist dat die op een roman was gebaseerd. Ik kocht hem alleen maar omdat (a) hoofdrolspelers Maggie Smith en Timothy Spall twee van mijn favoriete acteurs zijn en (b) ik dacht dat het een gezellige feel good film á la Enchanted April was. Ik ben dus met nogal specifieke verwachtingen voor de buis neergestreken, maar toen al snel bleek dat het een heel ander soort verhaal was, heb ik de dvd gauw weer stopgezet en opgeborgen, want op dat moment had ik dringend behoefte aan zonnig escapisme. Ik was die hele dvd alweer vergeten, toen ik onlangs ergens las dat hij gebaseerd was op een boek van William Trevor. Verhip! Dat was interessant nieuws . Ik kon de roman gelukkig gemakkelijk als e-boek op de kop tikken, ben er meteen aan begonnen en heb hem in een paar rukken uitgelezen.

Hoe zou u handelen?

Owen Sheers,
I Saw a Man (GB 2015).
Roman, 274 pp.
Nederlandse titel: Ik zag een man


Het was alweer even geleden dat ik dit boek had gekocht, en omdat ik nog steeds iets teveel boeken koop, was ik alweer vergeten waarom ik dit eigenlijk had aangeschaft. Om precies te zijn: ik wist helemaal niks meer van het boek. Voordeel is wel dat je er dan aardig blanco aan begint. Eerst dacht ik eventjes dat ik in een thriller was beland: het begint namelijk met een man (Michael) die de achterdeur van het huis van zijn Londense buren open ziet staan, terwijl hij weet dat ze weg zijn. Hij gaat voorzichtig naar binnen om poolshoogte te nemen, want hij heeft het idee dat er iemand is. Hij voelt een aanwezigheid. Dit zal even later uitmonden in een gebeurtenis die de levens van hem en zijn buren drastisch zal veranderen. Maar het zal nog tot halverwege het boek duren, voordat we weten wat dat voor gebeurtenis is.

Bitterzoet en exquise

Elizabeth Jane Howard,
The Light Years (GB 1990) 
deel 1 van de Cazalet Chronicle
Roman, 436 pp.
Nederlandse titel: De lichte jaren


Dit is er weer eentje: zo'n boek dat al jaren in de kast stond te verstoffen, omdat ik er maar tegenaan bleef hikken. Zou het echt zo goed zijn, als iedereen destijds zei? Zou het niet saai en afgezaagd zijn, de zoveelste familiesaga? Of een truttige, humorloze, al te literaire versie van Downton Abbey (waar ik trouwens van heb gesmuld)? Het omslag was ook niet echt wervend. Allemaal uitstekende smoezen dus om er maar niet aan te beginnen. En wat bleek toen ik het eindelijk van de plank haalde? Het was geweldig! Ik had verdorie al die jaren een juweeltje miskend. Gelukkig heb ik nu het licht gezien en nog beter: er zijn 4 (vier!) vervolgdelen om van te genieten, het laatste voltooid vlak voor Howards overlijden op negentigjarige leeftijd.

Vijf-zeven-vijf

Japans beroemdste haiku-dichter,
Matsuo Basho, waarover ik
eerder al eens schreef (hier)

Ik blijf op mijn leesreis toch nog een beetje in Japan hangen, als jullie dat niet erg vinden. Niet zo lang voordat ik aan mijn fysieke reis daarnaartoe begon, las ik twee boekjes over ikigai. Daarin stond een stelling waar de nieuwigheid nou niet direct van af spatte, maar die me wel op een idee bracht: dat je jonger blijft als je regelmatig iets nieuws leert. Wat ik verder al eens van de Japanse cultuur had opgestoken was de aandacht voor het verstrijken van de seizoenen. Dat heeft met het Zen-boeddhisme te maken (je wordt je bewust van de vergankelijkheid van nare én mooie dingen), maar het is ook een goede manier om het leven om je heen niet gedachteloos door je vingers te laten glippen. Let bewust op het verkleuren van de blaadjes en het verschijnen van de eerste sneeuwklokjes en je geniet meer van de schoonheid die overal voor het oprapen ligt. Dus wat nam ik me dit voorjaar voor? Ik ging na mijn vakantie elke maand een haiku schrijven ter ere van het seizoen. Daarmee leerde ik meteen iets heel nieuws.

Grappig genoeg kreeg ik al tijdens mijn vakantie de gelegenheid om daarmee beginnen. Mijn reisgenoten hadden het uitstekende idee om bij het laatste diner iedereen een zelf gemaakte haiku voor onze reisleidster te laten voorlezen, om haar te bedanken voor haar onvermoeibare inzet. En toen bleek al meteen waarom de haiku over de hele wereld tegenwoordig zo populair is: iedereen kan het!

To be or not to be

Erik Rozing,
Het beste voor iedereen (Nederland 2019)
Roman, 348 pp.


Jacqueline (in bloggersland beter bekend als Theetante) is één van de origineelste bloggers die ik ken. Haar sprankelende stukjes zijn altijd een genot om te lezen en inspirerend bovendien, zoals een tijdje geleden maar weer bleek, toen ze schreef over Het beste voor iedereen. Het was niet alleen een bespreking, maar ook een analyse van de structuur, of preciezer: van de volgorde waarin en het gezichtspunt van waaruit het verhaal gepresenteerd wordt.

Dat verhaal is het verhaal van Stella, een jonge borderlinepatiënte met een traumatische jeugd die er van overtuigd is dat ze nooit meer beter zal worden en er voor gekozen heeft een eind aan haar leven te maken. Haar laatste weken worden vastgelegd door filmmaakster Milou die zelf ook de nodige jeugdtrauma's heeft om mee af te rekenen. De chronologie springt voortdurend in het rond, maar ook weer niet volstrekt willekeurig, als je er van een afstandje naar kijkt. Uit de eerste zinnen kun je als goede verstaander al opmaken dat haar zelfmoord succesvol is geweest. Haar voormalige psychiater is aan het woord ("Ik geloof niet dat ik iemand uitleg verschuldigd ben. Nee. Ik hoef me tegen niemand te verantwoorden en hoef me nergens voor te verontschuldigen.") en voelt zich duidelijk schuldig. Het zal dus in dit boek niet gaan om de vraag of het Stella deze maal wel zal lukken, maar om hoe het zover gekomen is, om het waarom. Dat waarom wordt geleidelijk uit de doeken gedaan, in korte flashbacks, die zorgvuldig opgebouwd steeds iets meer onthullen over Stella's jeugd.

Conflict tussen familie-eer en waarheidsvinding

Laura Joh Rowland,
Shinju (VS 1994)
Roman, 452 pp.
In het Nederlands uitgebracht onder dezelfde titel


Vroeger verslond ik politieromans, maar op een gegeven was ik er een beetje op uit gekeken. Het leek wel alsof de schrijvers, om zich toch nog op een overvolle markt te onderscheiden, hun verhalen steeds meer vol stopten met extreem geweld. Het hoeft van mij echt niet perse lekker cosy te zijn. Maar boeken over types die hun slachtoffers levend villen of die zo gruwelijk mogelijk vrouwen vermoorden, waarbij de werkzaamheden van de moordenaars met veel gevoel voor detail worden beschreven...... Het hoeft voor mij niet meer. Kwestie van smaak. Dat wil niet zeggen dat ik het genre heb opgegeven. Ik blijf smullen van een goede puzzel en het is altijd bevredigend hoe, in tegenstelling tot het echte leven, aan het eind van het verhaal de rechtvaardigheid altijd zegeviert en de chaos weer even is bezworen. Vooral fijn zijn series rondom een onkreukbare, integere speurder, die een beetje een buitenbeentje is, tegen wordt gewerkt door de machthebbers, en opereert in een interessante omgeving, zoals het Engeland van Henrik VIII in de uitstekende Shardlake-boeken van C.J. Sansom of die van Louise Penny rondom inspecteur Gamache. En nu kan daar ik tot mijn plezier ook de boeken van Laura Joh Rowland over een samoerai in het zeventiende-eeuwse Japan aan toevoegen.

Japan: kogeltreinen en zenmaaltijden

Japan is een land met prachtige oude schrijnen en tempels, maar ook met elektrische wc's voorzien van een uitgebreid bedieningspaneel. Het is het land van überhippe jongeren, en van meisjes in beeldschone kimono's. Van flitsende hoogbouw en van sprookjesachtig mooie tuinen. Van  razendsnelle kogel-treinen die met militaire precisie op tijd rijden en van traditionele tempelherbergen waar je oog- en tongstrelende veganistische zenmaaltijden krijgt. Én het is het land van mensen die wellevendheid zozeer tot kunst verheven hebben, dat je je bij terugkeer in Nederland rot schaamt voor het botte gedrag dat hier de norm is. Kortom: een fantastisch land waar ik maar niet uitgekeken raakte.

Reisgegevens Periode:  mei 2019 Soort reis:  wandel- en cultuurrondreis Organisatie: SNP Accommodatie: stadshotels en enkele traditionele herbergen Bezocht: Tokio, Nikko, Fujisan, Magome, Kioto, Koyasan, Hiroshima, Matsuyama, het eiland Shikoku, Osaka Weer: aangenaam tot behoorlijk warm, met een paar keer regen

Het gouden paviljoen in de tuinen van de Kinkaku Tempel vlakbij Kioto
(onderwerp van Yukio Mishima's klassieke roman The Temple of the Golden Pavilion)