Een bijzonder soort geschiedenis

Karen Armstrong,
A History of God: The 4000-Year Quest of Judaism, Christianity and Islam (GB 1993)
Geschiedenis, filosofie, 487 pp.
Nederlandse titel: Een geschiedenis van God


Eerst maar even met de billen bloot: ik ben als ongelovige opgevoed en ben dat nog steeds. Het geloof in een bovennatuurlijk wezen dat de mens in zijn evenbeeld heeft geschapen en zich intensief met de mensheid bemoeit, is mij dus vreemd. Maar ik ben ook niet rabiaat anti-godsdienst. Alhoewel er in naam van de god waar Armstrong over schrijft de vreselijkste dingen zijn gebeurd en gebeuren, zie ik ook wel dat het geloof troost kan bieden en mensen tot goede dingen kan inspireren. Zelf haal ik mijn troost en inspiratie uit andere dingen, maar dat is slechts mijn persoonlijke levenshouding en ik gun iedereen de zijne. Mijn belangstelling voor godsdienst is er dus één van buiten uit, een oprechte interesse voor andere denkwerelden dan de mijne. Om aan die belangstelling tegemoet te komen, is dit een uitstekend boek, dat trouwens niet zozeer over de godheid zelf gaat, maar over het beeld dat de drie monotheïstische godsdienst uit het Midden-Oosten van hem ontwikkelden in de afgelopen 4.000 jaar.

Ben je er ook zo een?

Ik ben een uitpluizer en een nazoeker. Als ik in een boek een plaats tegen kom die ik niet ken, zoek ik op waar die ligt en als-ie op Google Street View staat, kijk ik ook even hoe de straten erbij liggen. Als in een boek een historische naam voorkomt, haal ik Wikipedia erbij om uit te vinden wanneer de persoon leefde en wat hij of zij heeft uitgevreten. Als in een boek vogels of  planten worden genoemd, google ik die op afbeeldingen want ik wil perse weten hoe ze er uit zien. Om maar een paar voorbeelden te noemen. Ik ga vooral los bij een non-fictie werk, maar ook bij het lezen van romans kan ik me soms niet beheersen 😉

Mijnwerkers, smokkelaars, landadel, geldadel

Winston Graham,
Ross Poldark: A Novel of Cornwall 1783-1787 (GB 1945)
Roman, 481 pp.
Vertaald als Een man vindt zijn weg (niet meer in druk)


Poldark! Jongere bejaarden als ik herinneren zich allemaal nog wel de mooie BBC-serie uit 1975, en anderen kennen wellicht de minstens even succesvolle nieuwe verfilming die sinds 2015 op BBC One te zien is. Ik smulde er ruim 40 jaar geleden al van en zit nu weer met veel plezier voor de buis. Prachtige beelden van het ruige landschap van Cornwall. Interessante en complexe personages, zoals de koppige en heethoofdige landeigenaar Ross Poldark, die opkomt voor de arme mijnwerkers, en Demelza die door hem als dertienjarige letterlijk van de straat geplukt wordt als ze met een stel schoffies vecht en die zich ontwikkelt tot een bijzondere vrouw. De vete met de nouveau riche bankiersfamilie de Warleggans. De gevoelens van Ross voor zijn jeugdliefde Elizabeth, die verloofd blijkt te zijn met zijn rijke neef Francis als hij na drie jaar terugkeert van de oorlog in Amerika. Stropers, smokkelaars. Ross die tegen klassenjustitie strijdt. Heerlijk!

Ik wist dat de series gebaseerd waren op de romans van ene Winston Graham, maar had om onduidelijke reden het idee dat dat een of andere pulpschrijver was, en dat de tv-serie het niveau zijn romans flink had opgekrikt. Totdat ik aan dit boek begon. En wat bleek? Winston Graham is een uitstekende auteur, zijn boeken zijn prima historische fictie en wat mij betreft zelfs beter dan de tv-serie: net zo onderhoudend, maar met meer nuances. Wat een fijne verrassing.

Het goddelijke ideaal in de praktijk

Jo Walton,
The Just City (GB 2014)
Roman, 368 pp.
Niet in het Nederlands vertaald


"She turned into a tree." Potverdorie, net als je op het punt staat om je aan een mooie maagd te vergrijpen, verandert ze in een laurierboom. Vervolgens blijkt ook nog dat je bloedeigen zuster daar verantwoordelijk voor is. Waarom in godsnaam? En als antwoord op die vraag krijg je tot overmaat van ramp te horen dat de jonge maagd jou niet wil en in haar wanhoop de godin Artemis om hulp smeekte toen je haar achterna zat. Niet te geloven. Apollo is met stomheid geslagen: Daphne wilde niet? Hè? Telt dat dan? Had hij daar rekening mee moeten houden? Dat is wel heel wonderlijk, nooit bij stil gestaan. Rare wezens, die mensen. Daar moet hij meer van weten.

Plato enzo

Plato door Mitch Francis (bron)

Ik denk niet dat er tegenwoordig nog hordes mensen zijn die de werken Plato (Athene c. 427 - c. 347 v.Chr.) lezen. Op het gym vertaalden wij ooit moeizaam een stuk van hem uit het originele Grieks, maar ik kan me met de beste wil van de wereld niet meer herinneren wat dat was (Hella of Margreet, weten jullie dat misschien nog?).

Invloed
Maar zijn erfenis is nog steeds gigantisch, al zullen maar weinig mensen zich daarvan bewust zijn. Heel toevallig speelt zijn filosofie een belangrijke rol in twee boeken die ik tegelijkertijd aan het lezen was. In A History of God zet Karen Armstrong uiteen hoe groot zijn invloed op het vroege christendom was en in Jo Waltons speculatieve roman The Just City wordt de ideale samenleving uit zijn Politeia (de 'Staat', geschreven rond 380 v.Chr.) in de praktijk gebracht. In 2001 werd dit werk van Plato (dat in het Engels The Republic heet) in een enquête onder filosofen door het Britse Philosopher's Magazine trouwens uitgeroepen tot het belangrijkste filosofische werk ooit.

Gek worden in luxe

Jane Gardam,
The Queen of the Tambourine (GB 1991)
Roman, 260 pp.
Niet in het Nederlands beschikbaar


Ik weet niet of het aan mijn vooroordelen ligt (vast wel), maar uit de eerste briefjes die Eliza Peabody aan haar overbuurvrouw schrijft, construeerde ik onbewust een personage dat niet helemaal blijkt te kloppen met wie ze uiteindelijk echt is. Eliza is bedilzuchtig, zéér kerkelijk en kletst teveel, en daar had ik al gauw een bepaald beeld bij. Ik was verrast toen even later bleek dat ze in Oxford heeft gestudeerd, met haar diplomatenechtgenoot de hele wereld heeft rondgereisd en behoorlijk welgesteld is. Jane Gardam heeft van haar hoofdpersoon dus geen cliché-figuur gemaakt. Dat staat in ieder geval vast, en ik heb mezelf weer op een slecht trekje betrapt.

Een draad en een schommelbank

Anne Tyler,
A Spool of Blue Thread (VS 2015) 
Roman, 358 pp.
Nederlandse titel: De blauwe draad


Het is niet bepaald een originele observatie, maar daarom niet minder waar: Anne Tyler doet in veel opzichten aan Jane Austen denken en dat is ongetwijfeld één van de redenen dat ze al jaren één van mijn favoriete schrijvers is. Haar boeken zijn niet groots en meeslepend, haar personages leiden hele gewone, kleine leventjes en de verhalen zijn bedrieglijk eenvoudig. Maar intussen herbergen ze wel een ontzettend scherp psychologisch inzicht, geven ze blijk van groot observatievermogen, hebben ze subtiele humor en beschikken ze over veel meer complexiteit dan een oppervlakkige lezing doet vermoeden. Zoals je Jane Austen als veredelde chick lit kunt lezen, zo kun je Anne Tylers boeken lezen als simpele familieverhalen waarin niks bijzonders gebeurt - alleen misken je dan wel haar enorme literaire talent.

Vislucht en wierook

Didier Decoin,
Vissen voor de Keizer (Frankrijk 2017)
Vertaald uit het Frans door Martine Woudt.
Oorspronkelijke titel: Le bureau des jardins et des étangs
Roman, 320 pp.


De meningen zullen ongetwijfeld uiteenlopen, maar zelf vind ik besprekingen van het type samenvattinkje-meninkje tamelijk nutteloos. Het internet puilt er van uit, dus je komt ze ongetwijfeld regelmatig tegen: de blogger of Amazonklant vertelt in een stuk of drie zinnen het verhaaltje wat na en besluit met iets in de trant van "Dit is een prachtig boek" of "Don't waste your money". Hoe de lezer tot die conclusie is gekomen, wat de sterke of zwakke punten van het boek zijn, niets van dat alles. Hooguit een opmerking als "Het is geweldig geschreven" of "This is badly written". Alleen weten we dan nog steeds niks, want in wat voor opzicht is het dan slecht of geweldig geschreven? Daar denken verschillende mensen heel verschillend over; dat zijn geen absolute waarden. Zo'n bespreking is dus alleen nuttig als je bereid bent om klakkeloos op de aanraders en afraders van bepaalde lezers af te gaan. Daar is niks op tegen, maar ik wil graag zelf kunnen beslissen wat ik wel of niet de moeite waard vind, en daarvoor is het fijn als de bespreker zijn oordeel toelicht en (ook niet onbelangrijk) ruimte laat voor andere oordelen. Zo kwam het dus dat, toen Jacqueline (een van mijn favoriete boekbloggers) een tijdje terug uiteenzette waarom ze dit boek van Didier Decoin vond tegen vallen, ik daaruit afleidde dat het waarschijnlijk juist wel wat voor mij was. En dat bleek nog te kloppen ook. Dat was dus een zinnige, afgewogen bespreking, precies zoals ik ze graag lees.

Zeven keer vermoord worden?

Stuart Turton,
The Seven Deaths of Evelyn Hardcastle (GB 2018)
Roman, 517 pp.
Nederlandse titel: De zevenvoudige dood van Evelyn Hardcastle


Een man komt bij bewustzijn in een bos en heeft niet het flauwste idee wie of wat hij is. Zijn geheugen is volledig blanco, maar vreemd genoegd heeft hij wel het gevoel dat zijn lichaam hem niet bekend voorkomt. En dat kan wel kloppen. Hoe, dat ga ik hier niet verklappen, maar je kunt van me aannemen dat dit de origineelste, meest vernuftige variant op een Agatha Christie-moordmysterie is die je ooit bent tegengekomen. Voeg een snufje Groundhog Day toe, zonder de dolle komedie, een paar elementen uit het fantasy-genre en je hebt iets zeer aparts.

Opstand en afbrokkeling

J.G. Farrell,
Troubles (GB 1970)
Roman, 480 pp.
Niet in het Nederlands vertaald


De jonge Majoor Brendan Archer had géén fijne Eerste Wereldoorlog. Hij komt terug met shellshock en aanhoudende nachtmerries en weet niet goed wat hij met zijn nieuwe leven na de oorlog aanmoet. Wat de zaken extra ingewikkeld maakt, is dat hij - zonder het zelf in de gaten te hebben - tijdens een van zijn verlofperiodes een verloofde opgedaan blijkt te hebben, ene Angela Spencer, dochter van de eigenaar van het luxe hotel Majestic aan de Ierse zuidoostkust

Hoe hij verloofd is geraakt met een jongedame die hij maar een paar dagen vaagjes heeft meegemaakt, begrijpt hij in 1919 nog steeds niet.

He remembered declaring that he would come back to her, but not very much else. Indeed, the only other thing he recalled quite distinctly was saying goodbye to her at an afternoon thé dansant in a Brighton hotel. They had kissed behind a screen of leaves and, reaching out to steady himself, he had put his hand down firmly on a cactus, which had rendered many of his parting words insincere. The strain had been so great that he had been glad to get away from her. Perhaps, however, this suppressed agony had given the wrong impression of his feelings. [...]Although he was sure that he had never actually proposed to Angela during the few days of their acquaintance, it was beyond doubt that they were engaged: a certainty fostered by the fact that from the very beginning she had signed her letters ‘Your loving fiancée, Angela’.