Ambitie tot in de hemel

John Boyne,
A Ladder to the Sky (Ierland 2018)
Roman, 354 pp.
Nederlandse titel: Een ladder naar de hemel


Twee van mijn favoriete bloggers (Jacqueline en Bettina) waren vlak na elkaar zeer te spreken over dit boek. Het gaat over een schrijver die volkomen gewetenloos is in zijn ambitie om beroemd te worden; is volgens Bettina "ingenieus en zeer goed geschreven", en volgens Jacqueline "een heerlijk boek. Vlot en meeslepend, vol fijne karakters en knappe plotwendingen." Dat klonk zo onweerstaanbaar dat ik het gauw gekocht heb. En ja hoor, het was inderdaad een heerlijk boek, dat ik in slechts enkele rukken heb verslonden. Precies het soort boek waar ik nu even aan toe was.

Monumentaal

Victor Hugo,
Notre-Dame de Paris (Frankrijk 1831)
Engelstalige geannoteerde uitgave van Oxford World Classics
Roman, 540 pp.


Vandaag is het de eerste zondag na Pasen, ook wel Witte Zondag genoemd of Quasimodo-zondag, naar de eerste woorden van het introïtus dat op die zondag in de rooms-katholieke kerk wordt gezongen: "Quasi modo geniti infantes". Op Quasimodo-zondag in het jaar 1466 wordt in de Notre Dame van Parijs een ernstig mismaakt jongetje van een jaar of vier te vondeling gelegd. Het arme kind is zo lelijk dat iedereen terug deinst bij de blik alleen al, behalve de strenge en wat sinistere aartsdiaken, die het kind meeneemt, adopteert, liefdevol opvoedt en Quasimodo noemt. Het kind ontwikkelt zich tot een jongeman met één oog, een vreselijke bochel en benen van verschillende lengte. Maar hij blijkt oersterk te zijn en de aarstdiaken, Claude Frollo, maakt hem klokkenluider van de Notre Dame. Helaas wordt Quasimodo door de constante nabijheid van de luidende klokken al op zijn zestiende doof en trekt hij zich nog meer terug in zijn eigen wereld, die vrijwel alleen nog maar bestaat uit de kathedraal en haar klokken, die zijn lust en zijn leven zijn.

Hoe leef ik lang en gelukkig

Ken Mogi,
The Little Book of Ikigai:
The secret Japanese way to live
a happy and long life (Japan 2017)
Nederlandse titel:
Ikigai: de Japanse wijze om het doel
van je leven te ontdekken
Filosofie (nou ja, soortement), 208 pp.

Hector Garcia en Francesc Morales,
Ikigai: de Japanse geheimen voor een
lang, gezond en gelukkig leven (Spanje 2016)
Zelfhulp, 192 pp.

Een jaar of vijf geleden lazen we overal dat de Denen het geheim van een gelukkig leven hadden ontdekt ("hygge"). Maar wat blijkt nu? De Japanners hadden dat al veel eerder gedaan en nog beter ook. Met "ikigai" wordt u namelijk niet alleen nóg gelukkiger dan met hygge, maar u leeft ook gegarandeerd tot ver voorbij de 100. Een collega was erg enthousiast over de bestseller Ikigai van de heren Garcia en Morales, waarin de 'geheimen' van de levenslustige superbejaarden van het Japanse eiland Okinawa worden onthuld. Persoonlijk leek het boek me een beetje te zelfhulperig om iets voor mij te zijn.

Maar het concept van ikigai maakte me toch wel nieuwsgierig, vooral omdat ik binnenkort naar Japan afreis voor een vakantietripje. Ik ging dus  eens rondsneupen wat er nog meer op dit gebied was en verdraaid: er bleek een hele ikigai-industie te bestaan! En ik wist van niks! Dus toch maar eens iets proberen. En zo kwam ik uit bij een boekje van de Japanse wetenschapper Kenichiro Mogi (voor de Westerse markt "Ken Mogi" genaamd). Gezien het jaar van verschijnen is Mogi  ongetwijfeld  met veel commercieel inzicht ingesprongen op het succes van deze bestseller, maar de invalshoek is wel duidelijk anders, meer cultureel-filosofisch, veel Japanser. En ik moet zeggen dat het een sympathiek boekje bleek te zijn, eenvoudig en helder geschreven met charmante en smaakvolle illustraties.

Sneeuwklokjes

Jens Christian Grøndahl,
Indian Summer (Denemarken 1994)
Roman, 173 pp.
Oorspronkelijke titel: Indian Summer
Vertaald uit het Deens door Gerard Cruys


Er staan zoveel boeken op mijn e-reader (vele honderden) dat ik niet eens precies weet wat er allemaal op staat, laat staan hoe ik daar ooit aangekomen ben. Het leuke is wel dat je dan zo nu en dan verrast wordt door je eigen collectie. Al bladerend ontdekte ik dit boek van een schrijver die ik nog helemaal niet kende. Het boek zei me nul komma niks en ik kon me zelfs niet herinneren dat ik het ooit had aangeschaft naar aanleiding van een aanbeveling van een medeblogger of een recensie in de krant. Na wat gepluis bleek dat ik het helemaal niet aangeschaft had, maar in 2012 gekregen had van een collega. Ik begon dus volkomen blanco aan Indian Summer. Eén ding was meteen duidelijk: Grøndahl schrijft literatuur. Het draait bij hem niet om een lekkere plot, maar om relaties en gevoelens en analyses, en een indrukwekkende stijl. Neem bijvoorbeeld deze zin op één van de eerste bladzijden: "ik kon niet uitmaken of de begrafenis in gewijde aarde een vertraagde wraakneming was of alweer een bewijs dat de conventie je altijd de loef afsteekt op die zeer moeilijke momenten dat het moeizaam vergaarde vocabularium van de persoonlijkheid opraakt en je naar vaste grond onder je voeten zoekt in de plotselinge, duizelingwekkende stomheid."

De ziel van Beethoven

Jonathan Biss,
Beethoven's Shadow (VS 2011)
Non-fictie, 79 pp.
Niet in het Nederlands vertaald


Ik houd dolveel van klassieke muziek, maar ik ben geen echte kenner en muzikaal talent bezit ik al helemaal niet. Ooit heb ik een jaar of vijf klassiek gitaarles gehad, maar mijn gepingel kwam nooit boven de middelmaat uit - als het überhaupt tot de middelmaat doordrong. Tegenwoordig zing ik in een vierstemmig lunchpauzekoor op het werk. We hebben een professionele dirigent, maar mijn collega's zijn - één uitzondering daargelaten - ongeveer net zulke muzikale klungels als ik en het hoogst bereikbare voor ons is om niet uitgesproken vals te zingen (wat trouwens moeilijker is dan je denkt als je vierstemmig zingt). En toch ervaart zelfs de klunzigste amateurmuzikant zo nu en dan de magie van de muziek. Als een stuk bij ons er echt goed in zit en we het moeiteloos in één keer door kunnen zingen en de verschillende partijen ineens een geheel vormen, dan worden de noten als bij toverkracht zomaar echte muziek. Voor een toehoorder zal het dan nog steeds niet als veel soeps klinken, maar wij beleven er zoveel plezier aan, dat we om half twee weer veel gemakkelijker aan het werk gaan. Dat is de magie van de muziek, waar je alleen iets van kunt begrijpen als je die zelf aan den lijve hebt ondervonden.

Lagen opgraven

Anne Michaels,
Fugitive Pieces (Canada 1996)
Roman, 301 pp.
Nederlandse titel: Verborgen verleden


Anne Michaels is van oorsprong dichter en dat springt van de pagina's af. Ze bezit een enorme lenigheid met taal, schildert met metaforen die zowel precies als evocatief zijn en heeft het observatievermogen van een groot kunstenaar. Ze ziet dingen om zich heen waar mensen als ik achteloos aan voorbij sloffen.

Het boek begint met een beeld, dat eventjes alleen maar raadsels oproept. De ik-persoon vertelt hoe hij als een veenlijk opdoemt uit de moerassige grond van een prehistorische stad in Polen. Dat is hoe de Griekse geoloog die er aan het werk is bij de archeologische opgraving hem ziet, tot zijn grote schrik. Maar de schrik duurt maar heel even. Het is 1940 en de man begrijpt al gauw dat dit een uitgemergeld jongetje van zeven is, dat ontsnapt is aan de Nazi's die zijn familie hebben vermoord en dat zich in het bos in leven heeft gehouden totdat hij niet meer kon. Athos stopt het kind onder zijn jas en smokkelt het in zijn auto naar huis, naar zijn Griekse eiland, waar hij het liefdevol verborgen houdt en opvoedt totdat de oorlog voorbij is.

Een wat ander soort boekenweekgeschenk

Robert MacFarlane,
The Gifts of Reading (GB 2016)
Essay, 32 pp.
Niet in het Nederlands vertaald


Als ik iemand een cadeau moet geven, is het eerste waar ik aan denk altijd een boek. Jammer genoeg zijn niet alle mensen enthousiaste lezers, dus het wordt ook wel eens een enorm bos bloemen of een cadeaubon, maar als ik een boek geef, is het een op maat gesneden boek. Ik gaf bijvoorbeeld Het grote zwijgen aan een klassieke altviolist en Station Eleven aan iemand die gevoelig is voor schoonheid en altijd open staat voor iets nieuws. Robert MacFarlane, die eerder het prachtig mooie The Old Ways schreef, geeft ook het liefst boeken. Daarover gaat dit essay; niet over lezen, zoals de titel wat misleidend suggereert, maar over het schenken van een boek en over schenken in het algemeen.

Afscheid van de overledenen

Marie Mutsuki Mockett,
Where the Dead Pause and the Japanese Say Goodbye: A Journey (VS 2015)
Reisverhaal, 327 pp.
Niet in het Nederlands vertaald


De familie van Mocketts Japanse moeder heeft een tempel in Japan. In dat land zijn tempels familiebedrijven; ze vererven en de priester is altijd een familielid, tenzij er geen erfgenaam is. Mockett is opgegroeid in het land van haar Amerikaanse vader, maar heeft vanaf haar vroege jeugd Japan en de familietempel samen met haar moeder veelvuldig bezocht. Ze kent de cultuur, spreekt de taal. Helaas ligt de tempel van Mocketts familie in het gebied dat in maart 2011 zwaar getroffen werd door de tsunami. De familie heeft het overleefd en de tempel ook, maar overal is dood en verderf gezaaid en Mockett gaat al vrij snel na de ramp naar Japan om te kijken hoe het met haar familie is. Ze is om meerdere reden diep geschokt.

I can see now that the death of so many people so close together had shaken me deeply. The foundation of my life was eroding—particularly my roots in Japan. I had taken for granted a certain kind of security, nurtured since childhood, that I was a small part of something much larger, and that this much larger thing would always be there, shining its light on me. Now I felt thrust into the cold place of the shadow. I did not have any confidence that I could give my son the same rich cultural history that I’d been so fortunate to receive. The tsunami and the nuclear disaster made me fear that one day I would have nothing to pass on at all.

Groots en meeslepend

Jennifer Nansubuga Makumbi,
Kintu (Oeganda 2014)
Roman, 446 pp.
Nog niet in het Nederlands vertaald


Soms heeft een flinke griep ook een voordeel. Ik was bezig in het laatste deel van dit boek, waarin alles samenkomt, en had nog maar 10 pagina's te gaan, toen ik werd gevloerd door een virus. Hoofd deed het niet meer, boek was ineens te moeilijk, dus opgehouden en anderhalve week later weer helemaal opnieuw begonnen met het laatste deel. En omdat ik dat nu voor de tweede keer las, zag ik veel meer en snapte ik veel meer. Dingen die ik eerst niet echt begreep, vielen nu op hun plaats. Symbolen gaven hun betekenis prijs, thema's doemden op. Ik weet zeker dat me er ondanks dat nog steeds het nodige is ontgaan, maar ik ben wel blij dat ik het laatste stuk twee keer heb gelezen, want dit boek is de extra moeite dubbel en dwars waard. Het werd flink opgehemeld in de Engelstalige pers, waarin het niet alleen "ambitious" en "epic" maar zelfs "magisterial" werd genoemd, en ze hebben gelijk: dit is een grootse roman.

Politieroman of sprookje?

Sheri S. Tepper
The Family Tree (VS 1997)
Roman, 496 pp.
Niet in het Nederlands verkrijgbaar


Een politieroman, denk je als je aan dit boek begint, duidelijk een politieroman. De hoofdpersoon Dora Henry is immers een politieagent die de moorden op drie genetici onderzoekt. Verder heeft ze een niet al te denderend huwelijk, en ook dat hoort echt bij het genre. En net als je een beetje met Dora begint mee te leven en je achter je oren begint te krabben over haar huwelijk, zit je in het volgende hoofdstuk ineens, patsboem! in een Oosters sprookje, in het hoofd van een jong slavinnetje dat als sloofje in een harem werkt. Waarna je - net als het leuk wordt - weer terug pendelt naar Dora Henry, die inmiddels problemen heeft met een waanzinnig hard groeiende plant. Ook lijkt er iets raars te zijn met de bomen in de stad. En vervolgens - doink! - zit je weer in de fantasiewereld van het meisje Opalears, dat op reis gestuurd wordt met de prins, die de wereld moet redden naar aanleiding van een cryptische voorspelling van een zieneres - waarbij Tepper een hoop lol heeft met het vrolijk parodiëren van de quest in traditionele fantasy-verhalen. Wat is dit in godsnaam voor een boek?