De helende werking van bloemen en beestjes

Frances Hodgson Burnett,
The Secret Garden (GB 1911)
Jeugdboek, 221 pp.
Nederlandse titel: De geheime tuin


Toen ik jong was, ben ik deze klassieker nooit tegengekomen; misschien dat er destijds nog geen Nederlandse vertaling was. In ieder geval heb ik de schade nu ingehaald, alhoewel ik denk dat een onbevangen kind meer van deze idylle zal genieten dan een volwassene die doorziet hoe haar sentimenten gemanipuleerd worden.

Toch blijft het een mooi, sprookjesachtig boek: er was eens een heel groot huis in Yorkshire met meer dan 100 kamers, waar bijna niemand woonde, alleen de eigenaar, maar die was bijna altijd op reis (omdat hij de dood van zijn jonge vrouw niet kon verwerken), en zijn ziekelijke, verwende zoontje dat nooit zijn kamer uit kwam. O ja, en een legertje bedienden, die altijd moesten doen wat het zoontje hun opdroeg. Op een dag kwam hier een nichtje uit India wonen, net wees geworden, en net zo verwend als Colin, want ze werd door haar ouders altijd aan de zorg van bedienden overgelaten, die haar in alles haar zin moesten geven.

Deze Mary (een onaangenaam kreng) weet niet van het bestaan van haar neefje en moet zichzelf maar zien te vermaken, want het no-nonsense personeel heeft geen tijd voor haar. Mary wordt de immense tuin ingestuurd. Mary houdt niet van buiten zijn, maar Yorkshire is anders dan het benauwdhete India en ze vindt het eigenlijk niet zo erg. Ze maakt kennis met de zuurpruimerige tuinman, die bevriend is met een roodborstje. Mary volgt het vogeltje en ontdekt een afgesloten tuin waar al 10 jaar (sinds de dood van de vrouw des huizes) niemand mag komen. Zo begint de ontdekkingsreis voor Mary, die vervolgens per ongeluk haar kluizenaarsneefje Colin ontdekt, en vriendjes wordt met Dickon, een twaalfjarige uit een arm maar gelukkig gezin, die altijd vergezeld wordt door twee tamme eekhoorns, een vosje, een roek en een lammetje.

De uitkomst van dit boek is natuurlijk geheel voorspelbaar, maar daar is niks mis mee voor een jeugdboek. De verwaarloosde tuin is een metafoor voor de twee emotioneel verwaarloosde kinderen en tegelijk het middel dat hen doet opbloeien tot normale kinderen die lachen en rennen en de hele dag buiten bezig zijn. Het boek is niet gespeend van sentimentaliteit en een zeker moralisme, en de klassentegenstellingen zijn ongelooflijk. Maar voor een boek dat dateert van vlak vóór de eerste wereldoorlog, toen de negentiende eeuw eigenlijk nog net niet was afgelopen, is dat niet verwonderlijk. De sentimenten zijn lovenswaardig (buitenlucht en bezig zijn in de natuur is goed; van arme mensen kun je veel leren) en het moralisme ligt er niet al te dik bovenop, alhoewel het eind wel tamelijk weeïg en prekerig is.

Een lief boek, waar de lezer die in staat is zich er aan over te geven, heerlijk een tijdje in weg kan vluchten van het Moderne Leven. Zo nu en dan mag dat.