Een soort naoorlogse Jane Austen

Barbara Pym,
Excellent Women (GB 1952)
Roman, 231 pp.
Nederlandse titel: Geweldige vrouwen

Eerst even een testje:

There were two churches in the district, but I had chosen St. Mary's rather than All Souls', not only because it was nearer, but because it was 'High'. I am afraid my poor father and mother would not have approved at all and I could imagine my mother, her lips pursed, shaking her head and breathing in a frightened whisper, 'Incense.'

Wist je meteen wat met 'High' werd bedoeld? Moest je glimlachen om het laatste stukje? Zo ja, dan vind je dit net als ik vast een zeer plezierig boek. Barbara Pym werd in 1977 door The Times Literary Supplement uitgeroepen tot de meest ondergewaardeerde auteur van de eeuw, maar haar romans zijn niet voor iedereen. Het is essentieel dat je een liefhebber bent van typisch Engelse ironie en understatement, en dat je een idee hebt van alle gradaties van de Engelse kerk. De ik-persoon is namelijk een ongetrouwde domineesdochter van begin 30, met een part-time baan bij een organisatie die verarmde dames van stand bijstaat, en wier volstrekt oninteressante leventje zich afspeelt rondom de kerk van St. Mary's in een Londen dat nog in puin ligt vlak na de Tweede Wereldoorlog.

Mildred leeft stiekem op als ze nieuwe onderburen krijgt, met wie ze de badkamer moet delen: zij is een onhuishoudelijke anthropologe, hij is een overrompelend charmante ex-marineofficier. Als goedopgevoed persoon die gesteld is op haar privacy wil Mildred zich nergens mee bemoeien, maar de Napiers betrekken haar al snel bij hun leven en hun huwelijksproblemen. Mildred is namelijk één van die excellent women die weinig voor zichzelf vragen en waarvan iedereen het vanzelfsprekend vindt dat ze zich voor anderen inzetten - en die verder prompt over het hoofd worden gezien.

It was not the excellent women who got married but people like Allegra Gray, who was no good at sewing, and Helena Napier, who left all the washing up. (p. 152)

De getrouwde dames hebben fraaie voornamen als Allegra en Helena, terwijl de excellent women in dit boek het met duffe en degelijke namen als Mildred en Dora en Winifred moeten doen. Maar Mildred is geen zure ouwe vrijster. Ze vindt haar eigen leven helemaal niet zo beroerd en beschikt over het observatievermogen en het licht venijnige gevoel voor humor van Jane Austen, waarmee dit boek een zeer genietbare komedie wordt. De humor zit hem niet zozeer in de situaties en de gebeurtenissen, maar in de manier waarin Mildred overal tegenaan kijkt, haar milde zelfspot en haar stiekeme kritiek op anderen die ze alleen met de lezer deelt.

Dit is een boek over de alledaagsheid van een onopmerkelijk bestaan, maar het feit dat ik het binnen de kortste keren uit had en regelmatig heb zitten grinniken om het spitse taalgebruik zegt veel over het vakmanschap van de schrijfster. En zeg nou zelf:

... after all, life was like that for most us - the small unpleasantnesses rather than the great tragedies, the little useless longings rather than the great renunciation and dramatic love affairs of history or fiction. (p. 90)

Dit was mijn eerste boek van Barbara Pym, maar zeker niet mijn laatste.