Actueel bezoek aan Japan

William T. Vollmann, Into the Forbidden Zone: A Trip Through Hell and High Water in Post-Earthquake Japan (VS 2011)
Non-fictie, 65 pp.


Slechts enkele weken na de rampzalige aardbeving met tsunami vloog de Amerikaanse journalist en romanschrijver Vollmann (liefhebber van Japan en tegenstander van kernenergie), gewapend met een stralingsmeter, naar Tokyo. Niet om met eigen ogen te zien wat de aardbeving en de tsunami hadden aangericht, maar om te onderzoeken hoe de reactie van de Japanners op de nucleaire ramp in Fukushima was, vooral omdat ze in 1945 zo zwaar te lijden hadden gehad van de straling van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki.

I considered this matter of the reactor to be the real story. Sad as the earthquake and the tsunami had been, the damage had been done, the people killed and property ruined; and now recovery could continue until the next quake. But this other horror wrapped up in becquerels, sieverts, and millirems, it was just beginning, and nobody knew how bad it might be.

Vollmann reist geleidelijk en met enige moeite van Tokyo in de richting van Fukushima. Echt dichtbij kan hij niet komen, want een groot gebied rondom de reactoren is afgezet. Bovendien wil Vollmann zijn gezondheid niet onnodig in gevaar brengen, vandaar het angstvallig bijhouden van wat de stralingsmeter registreert.

De meeste mensen die hij ontmoet schijnen zich amper bewust te zijn van het stralingsgevaar en wat de atoombommen destijds aanrichtten. De volgende reactie lijkt redelijk standaard:

“We don’t know much about the nuclear bomb,” explained the older woman. “They’re pretty far from here, Hiroshima and Nagasaki, and we just heard from our parents that some plane came over and so forth. They didn’t talk about it.”

En een eindje verderop:

“In your opinion,” I inquired, “how dangerous is the radiation?” Mr. Maeda replied: “None of us are particularly concerned.”

Deze laatste soort reactie kan natuurlijk ook het gevolg zijn van de shock waarin de meeste mensen nog steeds verkeren door het immense natuurgeweld dat ze nog maar net over zich heen hebben gekregen en de onvoorstelbare fysieke schade die er overal om hen heen is. Ik kan me voorstellen dat er onder zulke omstandigheden even geen plek in je hoofd is om je dan ook nog druk te maken over mogelijk stralingsgevaar. Te midden van alle vernietiging gaat al het andere leven bovendien nog gewoon door: de vogeltjes fluiten en de bloesems beginnen te bloeien, net als altijd.

Maar andere Japanners zijn wel degelijk bezorgd: “Atomic power is very dangerous. To me, it’s so dangerous. To me, it’s like war.”

Het meest schrijnend vond ik nog de houding van de trouwe taxichauffeur die Vollmann tot aan de grens van de verboden zone bracht:

“My eyes have been pretty watery for the last two or three days,” he said. “Is it related to the radiation?” 
This gentle, stolid rule-follower, who had been born in a traditional thatched-roof house and who was proud of his eighty-six-year-old mother’s health, who had prepared the receipt for me in advance and therefore firmly refused payment for the extra two hours that my loitering had required—never mind the hazardous-duty bonus I tried to give him (he did take a fraction of it)—he struck me as one of those innocents so useful to authority everywhere. I asked him whether he knew what radiation was, and he said, “I don’t know. Does it evaporate? Is it a liquid?” 
“Should Tepco be punished?” I inquired. 
“It was the government’s policy,” he said loyally. “They did it for the nation.”

Het stralingsgevaar is een moeilijk onderwerp om tot leven te brengen in een journalistiek verslag, omdat de bedreiging in tegenstelling tot die van de aardbeving en de tsunami onzichtbaar is en zich pas in de toekomst zal voltrekken. En niemand weet nu nog hoe groot de schade dan zal zijn. Het is niettemin een boeiend verslag geworden, dat hier en daar wel de indruk wekt dat het haastig in elkaar gedraaid is en nauwelijks bijgeschaafd, maar dat heb je nu eenmaal als je niet ingehaald wilt worden door de actualiteit. Helaas is het onderwerp nog steeds ijzingwekkend actueel. Ik las zojuist dat het stralingsniveau in reactor 1 naar recordhoogte is gestegen.