Zestig oude foto's

Gail Jones,
Sixty Lights (Australië 2004)
Roman, 249 pp.
Nederlandse titel: Een zee van licht


Deze ambitieuze roman begint met een heel kort raadselachtig beeld uit India, begint dan vervolgens echt in Australië in 1860, gaat naar Engeland en India, en eindigt weer in Engeland. Het is een mooi en complex verhaal. Hoofdpersoon is Lucy Strange, die in 1860 op achtjarige leeftijd wees wordt en gefascineerd is door licht. Als boos tienjarige weesje brandt ze met een vergrootglas gaten in de jurk van de vrouw die haar en haar broertje opvangt, maar later doet ze er constructievere dingen mee: ze gaat fotograferen.

Dit boek bestaat uit zestig korte hoofdstukjes (de sixty lights van de titel, die overigens ook in meer letterlijke zin lichtjes zijn, maar dat blijkt pas tegen het einde). In de eerste helft springen ze in tijd en plaats erg heen en weer, omdat de schrijfster ook het verhaal van de ouders van Lucy en haar broertje Thomas kwijt wil. Pas als Lucy halverwege de roman op de boot naar India stapt om daar met een mogelijke echtgenoot kennis te maken, komt het verhaal op gang en wordt het interessant.

Lucy is een onconventionele geest met een warme en onbevangen belangstelling voor anderen - ook voor de Indiërs die door de overige kolonialen veelal op een afstand worden gehouden. In India ontdekt ze de nieuwe kunst van de fotografie, maar volgens Jones was ze in feite al veel eerder fotograaf geworden, namelijk nadat ze als klein meisje vrij snel achter elkaar haar ouders verloor en merkte dat ze zich hun gezichten steeds minder goed voor de geest kon halen.

Lucy will spend the rest of her life looking intently at faces. She becomes, at this very moment, one whose mission is to unconceal. This is the moment, aged eight, Lucy becomes a photographer. And every photographic ambiton will turn on the summoning of a face and the retrieval of what is languishing just beyond vision. (p. 46)

Aldus wordt de omstandigheid dat Lucy op jonge leeftijd haar ouders verliest, naar fascinatie met licht, bepalend voor haar latere liefde voor de fotografie. Hun goedgelovige oom probeert op een andere manier de doden figuurlijk tot leven te brengen, namelijk via de toen zo populaire spiritisten, maar Lucy's heldere blik ziet dat deze lieden slechts bedriegers zijn. Zij is een ander soort zieneres. Haar geliefde, een schilder, vindt haar daarom een beetje intimiderend:

In truth he is a little afraid of Lucy Strange. She is more intelligent than he, more bold and more brave. And photography had without doubt made her a seer; she is a woman of the future, someone leaning into time, beyond other, precarious, unafraid to fall. (p. 230)

Literaire verwijzingen spelen een belangrijke rol in deze roman. Het lijfboek van de moeder van Lucy was Jane Eyre en Lucy en haar broertje worden in Engeland gegrepen door de verhalen van Charles Dickens, op dat moment de populairste auteur van het land. Hun lievelingsboek is Great Expectations, net als Jane Eyre een boek met een wees in de hoofdrol. Ook de naam van Lucy Strange is vol betekenis: Lucy is een afleiding van lux, het Latijnse woord voor licht, en haar achternaam wordt meerder malen expliciet toepasselijk genoemd. Zo zit dit hele boek bomvol verwijzingen, lagen en verborgen metaforen.

Gail Jones schrijft erg mooi, maar naar mijn smaak net iets té mooi: het proza doet vaak wat overgestileerd aan en de stijl is zich in mijn ogen wel erg bewust van zichzelf. Soms ergerde ik me daarom aan bepaalde passages, maar als ik die dan met wat meer aandacht nog een keer overlas, bleken ze meestal toch wel oprecht mooi en niet alleen maar opgeblazen te zijn. Persoonlijk heb ik echter liever een stijl die zich wat minder opdringt, die wat minder zegt "Kijk hoe ik mijn best heb gedaan". Ook geef ik de voorkeur aan een boek dat niet bijkans bezwijkt onder de verwijzingen en de lagen, maar dat is een subjectief oordeel, een kwestie van smaak, en de reden waarom ik dit boek niet vier maar drieëneenhalve ster heb gegeven. Een Australische krant noemde Gail Jones's stijl "ornate and bejewelled". Als je daar van houdt, is dit een absolute aanrader.