Een huis met vijf voorkanten

John Crowley,
Little, Big (VS 1981)
Roman, 538 pp.
Niet in het Nederlands vertaald

Overal werd dit boek de hemel ingeprezen. Ook als je niet echt kapot was van het fantasy-genre, zou je dit boek geweldig vinden, zo werd mij vol overtuiging verzekerd. Een exemplaar gekocht dan maar, compleet met aanbeveling van Harold Bloom erop gestempeld, dus pulp kon het in ieder geval niet zijn. En dat is het ook niet. Maar op de een of andere manier zijn dit boek en ik niet voor elkaar gemaakt. Ik vond het niet slecht, kan het van een afstand zelfs wel bewonderen, maar de klik kwam nooit en geweldig vond ik het beslist niet.

Familiesaga
Ergens (ik weet niet meer precies waar) werd een vergelijking getrokken met Jonathan Strange en Mr. Norrell van Susanna Clarke, een boek dat ik wél geweldig vond. In beide romans zijn we in een op het eerste gezicht op de onze lijkende wereld, waar magie een belangrijke rol blijkt te spelen. Het boek van Susanna Clark is een soort spoof op de Britse romans uit de vroege negentiende eeuw, maar dan met tovenaars en voetnoten. Ik vond het buitengewoon geestig en zeer goed geschreven. De wereld van Little, Big is die van het laatnegentiende- en twintigste-eeuwse Amerika, waar elfen blijken te huizen. Het is echter ook een epische familiesaga van het soort dat een hele eeuw en vele generaties wettige en onwettige afstammelingen omvat, voor het grootste deel samengepakt in een groot, vreemd, afbrokkelend landhuis. Klinkt best goed, nietwaar?

Een Vertelling als lotsbestemming
Het probleem voor mij was echter dat deze mensen en hun huis ook - letterlijk - deel zijn van een Vertelling. Wat die Vertelling inhoudt blijft allemaal vaag, maar het heeft te maken met de elfen en de bovennatuurlijke wezens met wier lot dat van de familie en het huis is verweven. Daarom is van psychologisch realisme geen sprake en gedragen de personages zich vreemd en onlogisch, alsof ze de touwtjes van een poppenspeler gehoorzamen. In feite is dit ook zo, want ze doen waar de elven hun voor voorbestemd hebben, maar het maakte het meeleven met hun lotgevallen voor mij zo goed als onmogelijk. Sommige van de familieleden hebben bovennatuurlijke gaven, en er zijn anderen die proberen afstand te nemen en wegtrekken naar de stad. Maar ook voor hen is er geen ontsnappen aan hun voorbestemde rol in de Vertelling. Niet dat de elven het slecht met hen voor hebben. Ze hebben simpelweg hun eigen belangen, en of die goed of slecht uitpakken voor de mensheid is niet relevant.

Rijk verbeeld
Crowley schrijft erg mooi en heeft een rijke verbeeldingskracht. Hij heeft een vijfhoekig huis bedacht met vijf geheel verschillende facades, die allemaal voorkant zijn, als een staalkaart van de stijlen die de architect in portefeuille had. Door dit huis lopen is verveemdend en hallucinerend, net als door het bijbehorende bos. Dan is er nog een oud spel kaarten dat een belangrijke rol speelt, alleen weet niemand precies welke. Ze kunnen een beetje de toekomst te voorspellen, maar er lijkt ook meer met de kaarten aan de hand te zijn. Verder is er in een vijver bij een waterval een pratende vis die met 'grootvader' wordt aangesproken en hebben alle families in de dorpen rondom het landhuis achternamen als Stone, Wood, Mouse, Dale, Cloud en lijken ze allemaal verwant te zijn. En o ja, de patriarch schrijft kinderverhaaltjes die hij rechtstreeks door de plaatselijke veldmuisjes gedicteerd krijgt. Dit alles bloedserieus zonder een spoortje van humor.

Betovering bleef uit
Het boek is op zich knap geschreven, met vooruitwijzingen, terugwijzingen, metaforen; boek en huis zitten stampvol getalsymboliek, en daarbuiten zijn overal wegen die naar buiten lijken te leiden, maar je alleen maar verder het bos in sturen (soms letterlijk) of juist weer net andersom. Er zijn filosofisch getinte beschouwingen van een soortgelijke aard, die allerlei kanten ophinten maar uiteindelijk niet echt ergens naar toe gaan. Andere lezers werden duidelijk door deze roman betoverd, bij mij bleef de betovering uit. De vaagheid van het verhaal wordt kennelijk door de meeste mensen als buitengewoon intrigerend ervaren; ik werd erdoor op een afstand gehouden en er door gefrustreerd. Steeds weer dacht ik "nu wordt het eindelijk interessant" en dan verzandde het verhaal na een paar bladzijden weer.

Maar...
Hoe dan ook, laat je door mijn bespreking niet ervan weerhouden dit boek te lezen. De meerderheid van de lezers is er helemaal weg van, dus redelijk grote kans dat jij dat ook bent. Met name de sfeer wordt bijna alom bejubeld en als je daar gevoelig bent, is dit boek je van het. Mijn sfeer was het jammer genoeg niet.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!