zaterdag 14 april 2012

Schandaal op zijn achttiende-eeuws

Hallie Rubenhold, Lady Worsley's Whim: An Eighteenth-Century Tale of Sex, Scandal and Divorce (GB 2008)
Geschiedenis, 326 pp.
In de VS gepubliceerd als The Lady in Red



Spanning en sensatie op Anna's Leesreis, dames en heren! Normaal gesproken heb ik niet de minste interesse in celebrityschandaaltjes. Wangedrag, overspel, ranzige echtscheidingen? Ze doen maar; ik hoef het niet te weten. Maar wangedrag, overspel en een ranzige echtscheiding in de achttiende eeuw? Dat is stukken interessanter. Stel je bijvoorbeeld eens voor hoe je er in die tijd stiekem met de vrouw van je beste vriend van door moest gaan. Je kon niet even in de auto of op de trein stappen. Je moest in het holst van de nacht, bijgelicht door een flakkerend kaarsje, je bediende op pad sturen om ergens stiekem een koets te regelen; de paarden moesten in het donker uit de stal gehaald en ingespannen worden door een slaapdronken stalknecht en vervolgens moest je met luid ratelende wielen zien dat je binnen de kortst mogelijke tijd zover mogelijk weg kwam, voordat de bedrogen echtgenoot je in kon halen en aan zijn degen kon rijgen. Dat soort dingen dus. Onweerstaanbaar.

Lady Worsley door
Joshua Reynolds

De huwelijksmores in de betere kringen
Hallie Rubenhold heeft niet alleen een sappig verhaal van gemaakt van een geruchtmakende echtscheiding uit 1782, maar zet alles vooral op uiterst boeiende wijze in historisch perspectief. De Engelse echtscheidingswetgeving en de huwelijksmores uit die tijd maakten een scheiding toch wel een heel ander soort zaak dan die nu is - maar dat vermoedden we al. Wat waarschijnlijk minder bekend is, is dat er ook een groot verschil was met de Franse huwelijkspraktijk destijds. In Frankrijk werden door de adel nog steeds vrijwel alleen  verstandshuwelijken gesloten: huwelijken draaiden in de hogere kringen om aanzien en familiebezit en daarom vond men het daar niet meer dan normaal dat men voor de liefde zijn of haar heil buiten het huwelijk zocht. In Engeland was in de loop van de achttiende eeuw het verstandshuwelijk uit de mode geraakt; overspel werd daarom niet meer goedgekeurd, maar de adel was wel zo schijnheilig dat het mocht zolang alle betrokken partijen maar de nodige discretie betrachtten.

Rode oortjes
Ook Lady en Sir Richard Worsley waren destijds, heel modern, getrouwd omdat ze verliefd waren. Maar die liefde bekoelde al snel en Lady Worsley zocht haar heil bij een reeks minnaars. Sir Richard had het te druk met belangrijk doen en legde haar geen strobreed in de weg. Totdat ze er vandoor ging met zijn beste vriend. Zoiets werd ook in de hogere kringen niet getolereerd en er volgde een rechtszaak met een gigantische vordering tot schadevergoeding, die door de rioolpers en het publiek met rode oortjes werd gevolgd. Lady Worsley had er namelijk tot groot genoegen van heel Engeland geen enkel probleem mee om zich - nota bene door haar eigen advocaten - te laten afschilderen als een onverzadigbare slet en haar echtgenoot als een voyeuristische houten klaas die zelf niks klaarspeelde.

Een spotprent uit 1782, de tijd van de rechtszaak:
"A Peep Into Lady W!!!!!y's Seraglio"
De heren staan in de rij te wachten op hun beurt.
Personeel is onzichtbaar
Dit was een welbewust onderdeel van de juridische strategie van Lady Worsley, die haar veel geld kon opleveren, en bovendien was liederlijk gedrag niet iets waar ze zich ooit voor geschaamd had. Toen ze nog niet getrouwd was, was ze bijvoorbeeld samen met een paar hooggeboren vriendinnen op een adellijk feestje zó tekeer gegaan, dat de vernielingen die de jongedames aan hadden gericht opliepen tot een bedrag waarvoor een gemiddelde arbeider zich vele jaren kapot moest werken. Idee van geld had dit soort dames niet; ze kregen het niet eens in handen. Betalingen verliepen via het personeel en er was toch geld zat. Personeel was trouwens onzichtbaar en kon behandeld worden alsof het er niet was. Dat de alom aanwezige bediendes echter wel degelijk zelf hun ogen en oren open hielden, bleek maar al te pijnlijk tijdens het proces, waar de diverse getuigenissen van het personeel een gedetailleerde reconstructie van de liederlijke levenswandel van de Worsleys en hun set opleverden. En het publiek maar smullen.

Communicatiestrategie
Opvallend vond ik niet alleen dat er toen al een bloeiende roddelpers was, maar dat ook in de achttiende eeuw mensen als Sir Richard en Lady Worsley er zich al terdege van bewust waren dat je er je voordeel mee kon doen als je de pers actief bespeelde. Beiden bestookten ze het publiek met pamfletten die als warme broodjes over de toonbank vlogen. De Telegraaf steekt er bijna beschaafd bij af. Na afloop van de rechtszaak belandde Lady Worsley in de demi-monde van rijke gevallen vrouwen, waarschijnlijk een milieu waarin ze zich uitstekend thuis voelde, en probeerde Sir Richard zijn reputatie te redden door in Griekenland en het Midden-Oosten als een bezetene antiquiteiten te verzamelen.

Schuldig genoegen
Ik moet bekennen dat het lezen van dit boek vanwege het tamelijk hoge sensatiegehalte zo nu en dan een beetje voelde als een schuldig genoegen. Aan de andere kant is het verhaal zo interessant geschreven en zo uitstekend van diverse kanten belicht en in zijn tijd geplaatst, dat ik het zonder gêne 4,5 sterretjes geef. Wil je ook wel eens een geschiedenisboek lezen, maar dan eentje dat leest als een trein en nergens saai is? Hier is je kans.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!

2 opmerkingen:

  1. Judith / Leeswammes15 april 2012 om 08:58

    Wat een lekker sensatieverhaal! Net als jij intereseert het mij niets wat die zogenaamde bekende Nederlanders en hun internationale collegas allemaal doen als ze niet op het scherm zijn. 

    Maar dit klinkt echt heel leuk. Een beetje a la Georgette Heyer, die ook een leuk spektakel van haar verhalen maakt, maar dan echt gebeurt.

    Ik zie dat het pas uitgekomen is, dus dat boek kom ik vast nog wel tegen hier en daar. Leuk!

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Weet je, ik heb nog nooit iets van Georgette Heyer gelezen, maar sinds vorig jaar wel iets van haar op mijn Kindle staan. Daar moet ik dan binnenkort toch eens aan beginnen. Bedankt voor de tip!

    BeantwoordenVerwijderen