Een boek dat alles heeft

Charles Dickens,
Bleak House (GB 1853)
Roman, 907 pp.
of als gratis eboek hier te downloaden
Nederlandse titel: Het grauwe huis


Dit boek heeft alles. Een mysterie, een romance, een moord, rechtbankdrama. Komedie en tragedie. Maatschappijkritiek. Een heuse rechercheur (de eerste in Engelse fictie), een kille aristocrate, een ziek straatjongetje, een ouwe vrek die letterlijk op zijn geld zit, een getikt oud dametje, een dandy en nog veel meer. Ik las het meer dan twintig jaar geleden voor het eerst en het was meteen mijn favoriete Dickens. Aangezien het dit jaar Dickensjaar is (de man werd precies twee eeuwen geleden geboren) vond ik dat het nu een mooi moment was om Bleak House te herlezen en te kijken of ik er een tweede keer weer zo van kon genieten.Welnu, dat bleek geen enkel probleem te zijn. Ik heb er misschien nog wel meer van genoten dan de eerste keer.

Omdat dit een heel dik boek is met veel personages en veel verwikkelingen, ga ik geen uitputtende bespreking fabriceren (want dan wordt het een lang en langdradig essay), maar haal ik er puntsgewijs de opvallendste onderdelen uit.

• De monsterrechtzaak
  Op de achtergrond speelt steeds de beruchte zaak Jarndyce versus Jarndyce. Een proces dat al generaties sleept, van familieleden vijanden heeft gemaakt, betrokkenen aan de bedelstaf heeft gebracht en advocaten schatrijk heeft gemaakt. Het begon met een testament, maar waar het nou eigenlijk over gaat, lijkt niemand meer te weten, alleen dat het over geld gaat. Een metafoor voor het Engelse rechtssysteem van de tijd dat individuen vermorzelt en verder niks oplevert.
   
• De voddenwinkel van Krook
  Vlakbij het gerechtsgebouw. Een soort spiegelbeeld van het gerechtshof, uitpuilend van de stoffige lompen en de oude papieren, waarvan handelaar Krook overtuigd is dat er belangrijke stukken tussen zitten, die hij echter helaas niet kan lezen omdat hij analfabeet is. Hij blijkt echter gelijk te hebben.
   
• Esther Summerson
  Zij is het hart van het boek, een wees tegen wie haar akelig vrome tante ooit zei, dat zij de schande van haar moeder was. Wie die moeder was, weet verder niemand en de identiteit van de vader is helemaal onbekend. Maar in de loop van het verhaal wordt het mysterie stukje bij beetje opgelost. Esther is één van de mensen in het boek die níet verteerd wordt door het verlangen naar geld of macht en is ook in die zin het (warme) hart van het boek. In onze moderne ogen kan ze al gauw overkomen als een Victoriaans heilig boontje, maar ik heb net de BBC-verfilming uit 1985 weer bekeken en daar komt ze verrassend goed uit de verf.
   
• Sir Leicester en Lady Dedlock
  De aartsconservatieve Sir Leicester heeft een stamboom die terug gaat tot 1200, maar zijn soort is aan het verrotten en al bijna dood. Hij is het voorbeeld van de oude aristocratie die het land heeft gecorrumpeerd en het in de huidige staat van onttakeling heeft gebracht. Lady Dedlock is de hooghartige high society dame die een geheim met zich meedraagt: een geval van glitterende uiterlijke schijn met een zondige kern. In de BBC-serie uit 1985 op zeer indrukwekkende wijze vertolkt door Diana Rigg.
   
• Jo
  Jo heet alleen Jo. Hij is een straatjochie dat nooit ouders heeft gehad en dat zich van zijn vroegste jeugd niets anders kan herinneren dan dat iemand hem ooit een bezem in handen duwde, waarmee hij voor een fooitje de paardenstront op de straat wegveegt. Interessant genoeg worden zijn lot en dat van Lady Dedlock met elkaar verweven, zoals iedereen in Dickens' maatschappijvisie van hoog tot laag op de een of andere manier met elkaar verbonden is in een onontkoombaar web van kruis- en dwarsverbanden
   
• Inspector Bucket.
  Onovertroffen lid van de nog maar onlangs opgerichte recherche. Spreekt Sir Leicester consequent aan met 'Sir Leicester Dedlock, Baronet', waarbij je stiekem het gevoel krijgt dat hij de verheven aristocraat een beetje voor de gek houdt. Hoogst aimabel in de omgang, maar ook zo scherp als een scheermes. Volgens de kenners de eerste detective in Engelse fictie en meteen een bijzonder geslaagde.
  
  
• De komische bijfiguren
  Ja, Bleak House is van voor tot achter een aanklacht tegen de maatschappij zoals Dickens die om hem heen zag, maar er is ook veel warmte en licht in het boek, en niet te vergeten pret en humor. Neem nou Mr. Chadband, de moddervette gladde predikant die de oervader is van alle Amerikaanse televisiedominees. Je hóórt hem galmen. Of Opa Smallweed, de aan zijn stoel gekluisterde valse woekeraar die zijn agressie alleen nog maar kwijt kan door zijn seniele echtgenote met kussens te bekogelen.

Dickens was een ware volksschrijver. Hij schreef voor het grote publiek, in feuilletonvorm, en moest er daarom voor zorgen dat zijn lezers na elke aflevering weer reikhalzend uitkeken naar de volgende. Bleak House is daarom aan de ene kant een complexe roman met overal personages en plaatsen die elkaars spiegelbeeld zijn, personages en plaatsen die metaforen zijn, personages en plaatsen die naar elkaar verwijzen en ga zo maar door, maar het is tegelijkertijd een schitterend verhaal, waarvan je ook kunt genieten zonder meteen de metaforen en de verwijzingen en de spiegelbeelden te herkennen. Neem er uitgebreid de tijd voor als je het ook mocht willen lezen en geniet! Ik ga het over een jaar of twintig ongetwijfeld weer lezen.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!