dinsdag 4 december 2012

Een boek dat alles heeft

Charles Dickens,
Bleak House (GB 1853)
Roman, 907 pp.
of als gratis eboek hier te downloaden
Nederlandse titel: Het grauwe huis


Dit boek heeft alles. Een mysterie, een romance, een moord, rechtbankdrama. Komedie en tragedie. Maatschappijkritiek. Een heuse rechercheur (de eerste in Engelse fictie), een kille aristocrate, een ziek straatjongetje, een ouwe vrek die letterlijk op zijn geld zit, een getikt oud dametje, een dandy en nog veel meer. Ik las het meer dan twintig jaar geleden voor het eerst en het was meteen mijn favoriete Dickens. Aangezien het dit jaar Dickensjaar is (de man werd precies twee eeuwen geleden geboren) vond ik dat het nu een mooi moment was om Bleak House te herlezen en te kijken of ik er een tweede keer weer zo van kon genieten.Welnu, dat bleek geen enkel probleem te zijn. Ik heb er misschien nog wel meer van genoten dan de eerste keer.

Omdat dit een heel dik boek is met veel personages en veel verwikkelingen, ga ik geen uitputtende bespreking fabriceren (want dan wordt het een lang en langdradig essay), maar haal ik er puntsgewijs de opvallendste onderdelen uit.
  • De monsterrechtzaak
    Op de achtergrond speelt steeds de beruchte zaak Jarndyce versus Jarndyce. Een proces dat al generaties sleept, van familieleden vijanden heeft gemaakt, betrokkenen aan de bedelstaf heeft gebracht en advocaten schatrijk heeft gemaakt. Het begon met een testament, maar waar het nou eigenlijk over gaat, lijkt niemand meer te weten, alleen dat het over geld gaat. Een metafoor voor het Engelse rechtssysteem van de tijd dat individuen vermorzelt en verder niks oplevert.
     
  • De voddenwinkel van Krook
    Vlakbij het gerechtsgebouw. Een soort spiegelbeeld van het gerechtshof, uitpuilend van de stoffige lompen en de oude papieren, waarvan handelaar Krook overtuigd is dat er belangrijke stukken tussen zitten, die hij echter helaas niet kan lezen omdat hij analfabeet is. Hij blijkt echter gelijk te hebben.
     
  • Esther Summerson
    Zij is het hart van het boek, een wees tegen wie haar akelig vrome tante ooit zei, dat zij de schande van haar moeder was. Wie die moeder was, weet verder niemand en de identiteit van de vader is helemaal onbekend. Maar in de loop van het verhaal wordt het mysterie stukje bij beetje opgelost. Esther is één van de mensen in het boek die níet verteerd wordt door het verlangen naar geld of macht en is ook in die zin het (warme) hart van het boek. In onze moderne ogen kan ze al gauw overkomen als een Victoriaans heilig boontje, maar ik heb net de BBC-verfilming uit 1985 weer bekeken en daar komt ze verrassend goed uit de verf.
     
  • Sir Leicester en Lady Dedlock
    De aartsconservatieve Sir Leicester heeft een stamboom die terug gaat tot 1200, maar zijn soort is aan het verrotten en al bijna dood. Hij is het voorbeeld van de oude aristocratie die het land heeft gecorrumpeerd en het in de huidige staat van onttakeling heeft gebracht. Lady Dedlock is de hooghartige high society dame die een geheim met zich meedraagt: een geval van glitterende uiterlijke schijn met een zondige kern. In de BBC-serie uit 1985 op zeer indrukwekkende wijze vertolkt door Diana Rigg.
     
  • Jo
    Jo heet alleen Jo. Hij is een straatjochie dat nooit ouders heeft gehad en dat zich van zijn vroegste jeugd niets anders kan herinneren dan dat iemand hem ooit een bezem in handen duwde, waarmee hij voor een fooitje de paardenstront op de straat wegveegt. Interessant genoeg worden zijn lot en dat van Lady Dedlock met elkaar verweven, zoals iedereen in Dickens' maatschappijvisie van hoog tot laag op de een of andere manier met elkaar verbonden is in een onontkoombaar web van kruis- en dwarsverbanden
     
  • Inspector Bucket.
    Onovertroffen lid van de nog maar onlangs opgerichte recherche. Spreekt Sir Leicester consequent aan met 'Sir Leicester Dedlock, Baronet', waarbij je stiekem het gevoel krijgt dat hij de verheven aristocraat een beetje voor de gek houdt. Hoogst aimabel in de omgang, maar ook zo scherp als een scheermes. Volgens de kenners de eerste detective in Engelse fictie en meteen een bijzonder geslaagde.

  • De komische bijfiguren
    Ja, Bleak House is van voor tot achter een aanklacht tegen de maatschappij zoals Dickens die om hem heen zag, maar er is ook veel warmte en licht in het boek, en niet te vergeten pret en humor. Neem nou Mr. Chadband, de moddervette gladde predikant die de oervader is van alle Amerikaanse televisiedominees. Je hóórt hem galmen. Of Opa Smallweed, de aan zijn stoel gekluisterde valse woekeraar die zijn agressie alleen nog maar kwijt kan door zijn seniele echtgenote met kussens te bekogelen.
Dickens was een ware volksschrijver. Hij schreef voor het grote publiek, in feuilletonvorm, en moest er daarom voor zorgen dat zijn lezers na elke aflevering weer reikhalzend uitkeken naar de volgende. Bleak House is daarom aan de ene kant een complexe roman met overal personages en plaatsen die elkaars spiegelbeeld zijn, personages en plaatsen die metaforen zijn, personages en plaatsen die naar elkaar verwijzen en ga zo maar door, maar het is tegelijkertijd een schitterend verhaal, waarvan je ook kunt genieten zonder meteen de metaforen en de verwijzingen en de spiegelbeelden te herkennen. Neem er uitgebreid de tijd voor als je het ook mocht willen lezen en geniet! Ik ga het over een jaar of twintig ongetwijfeld weer lezen.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!

12 opmerkingen:

  1. Gek hè, ik heb nooit iets met Dickens gehad, en nog steeds trekt hij me niet. Terwijl je het zo smakelijk opdist!

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Zou dat misschien komen omdat we in het eerste jaar bij Engels Hard Times moesten lezen? Daardoor was ik bijna meteen weer opgehouden met Dickens, maar gelukkig was in het tweede jaar Great Expectations een verplicht nummer en toen ben ik een fan geworden.
    Maar als de man je niet ligt, kun je hem natuurlijk gewoon links laten liggen ;-)

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Leuk! Deze heb ik (nog) niet gelezen maar af en toe een Dickens vind ik leuk. Ik ga deze maand A Tale of Two Cities lezen, die ken ik ook nog niet.

    Over rechtzaken gesproken, wist je dat Dickens zelf jarenlang in een rechtszaak verwikkeld was? Of dat ook al zo was toen hij dit boek schreef weet ik niet: http://www.kb.nl/historische-kalender/2011/augustus/18-augustus-1860-charles-dickens-wint-rechtzaak

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Hoi Anna, ik heb jaren geleden "Oliver Twist" gelezen in het Engels. Ik vond het wel aardig maar niet groots en heb daarna nooit meer iets van hem gelezen. Wat me bijstaat is dat ik de figuren erg karikaturaal vond. Eerlijk gezegd denk ik dat ik nooit meer iets van Dickens ga lezen, ik weet dat hij beschouwd wordt als een van de grootste romanschrijvers in het Engels, maar heb geen zin in een turf van meer dan 900 blz. Groetjes, Erik

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Judith, ik heb A Tale of Two Cities nog langer geleden gelezen dan Bleak House, maar ik kan me wel herinneren dat ik er veel plezier aan heb beleefd. Hopelijk geldt dat voor jou straks ook.
    En dat van die rechtzaak wist ik niet. Leuk dat je dat doorgeeft.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Eric, Oliver Twist ken ik (nog) niet, maar ik vond dat bij de andere boeken van Dickens die ik heb gelezen het over het algemeen wel meeviel. Sommige van de bijfiguren zijn natuurlijk opzettelijk karikaturaal omdat Dickens daar satirische bedoelingen mee had, maar van de hoofdpersonen kan ik me niet herinneren dat ze karikaturaal waren.
    En vooral niet aan dit boek beginnen als het je niks lijkt.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Ik heb een beetje een vreemde relatie met Dickens, ik wil wel, maar het lukt niet altijd. Toch word ik altijd weer tot zijn boeken aangetrokken, en ook tot deze. Toch maar op het lijstje zetten, denk ik.

    groetjes,

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Bettina, ik snap dat wel een beetje. Mijn eerste kennismaking met Dickens sloeg ook niet aan, maar de tweede al meer en met de derde was ik helemaal om, alhoewel ik niet al zijn boeken even goed vind.
    Martin Chuzzlewit vond ik ook verrukkelijk en zoals ik Judith al liet weten heb ik A Tale of Two Cities eveneens met veel plezier gelezen. Overigens is dat ook zo'n beetje zijn dunste - of zijn minst dikke ;-)

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Dag Anna
    Ik heb dit jaar mijn eerste Dickens gelezen: David Copperfield. Zoveel plezier aan beleefd, dat ik nog veel Dickens wil lezen.Dit boek zal dus de volgende zijn! Lekker onder de kerstboom met een grote pot thee. Nee, ik kom de kerstvakantie wel door!

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Theetante, dit is volgens mij een verrukkelijk boek voor onder de kerstboom, waarbij de thee uiteraard niet mag ontbreken. Ik heb tijdens het lezen ervan ook vele liters weggewerkt.
    Alvast veel plezier gewenst!

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Ik heb een hele cassette met Dickens in de kast staan (ooit via het Kruidvat...). Heb Oliver Twist, de Kerstverhalen en De Pickwick Club al gelezen en Bleak House, in vertaling weliswaar, heb ik nog tegoed. Heerlijk juist om af en toe een Dickens tot je te nemen

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Wat het Kruidvat allemaal al niet teweeg heeft gebracht!
    Ik vind het ook heerlijk om af en toe een Dickens tot me te nemen. Ik ben er nog niet uit welke de volgende wordt.

    BeantwoordenVerwijderen