Treindromen

Denis Johnson,
Train Dreams (VS 2011)
Novelle, 128 pp.
Nederlandse titel: Treindromen


Een heel leven in 128 pagina's. Je moet als schrijver van goeden huize zijn om daar een succes van te maken. Tot nu toe kende ik Denis Johnson slechts van naam, maar een persoonlijke aanbeveling van een andere boekblogger, die (terecht) van mening was dat dit echt iets voor liefhebbers van Stoner was, deed mij een half jaar geleden dit juweeltje aanschaffen. Het is het verhaal van Robert Grainier, een eenvoudige man die in de bossen van het noordwesten van de VS woont en werkt. Het is een verhaal vol tegenslag en vol poëzie. Het is een verhaal dat zich niet meteen gewonnen geeft, maar uiteindelijk wel veel voldoening schenkt.

Als je wilt, kun je Train Dreams met gemak op een regenachtige zondagmiddag uitlezen. Johnson heeft het boek echter zo gestructureerd dat het niet uitnodigt om het in hoog tempo op te snoepen. Hij begint door je als lezer plotseling midden in een gewelddadig incident te storten, waarvan de betekenis pas later duidelijk wordt, en de eerste hoofdstukken zijn een aftasten voor de lezer. Wat is die Robert Grainier voor iemand, wat is zijn achtergrond, hoe is hij hier terecht gekomen? Al vooruit en terug springend in de tijd tekent zich geleidelijk, in een episodische en fragmentarische structuur, een beeld af van de man en van zijn leven.

Het allereerste beeld dat we van Grainier voorgeschoteld krijgen is niet direct gunstig. Hij maakt deel uit van een groep spoorwegarbeiders die rond 1920 proberen een Chinees te doden die verdacht wordt van diefstal, maar die er in slaagt het vege lijf te redden. Grainier wordt betrokken in de moordpoging en doet mee zonder dat hij precies weet waarom. Na afloop keert hij terug naar zijn blokhut met vrouw en baby, waar hij zich laat zien als een zorgzame vader en echtgenoot. Onduidelijk is op dat moment nog met wat voor soort man we van doen hebben, maar dat het noodlot zal toeslaan is al gauw zeker:

In the dark he felt his daughter’s eyes turned on him like a cornered brute’s. It was only his thoughts tricking him, but it poured something cold down his spine. He shuddered and pulled the quilt up to his neck. All of his life Robert Grainier was able to recall this very moment on this very night.

De aandachtige lezer maakt hier even halt en begint zich af te vragen waarom dit zo'n onheilspellend moment is voor Grainier. Later in het verhaal zal dat (voor de aandachtige lezer) duidelijk worden en zal het het nodige onthullen over de psychologie van Grainier.

We leren Grainier kennen als een simpele man zonder achtergrond, zonder veel onderwijs, die geleid wordt door bijgeloof, door Indiaanse legendes, door schuldgevoelens en door de wilde, elementaire natuur om hem heen. Hij is niet zo op zijn gemak met de mensen, maar ontwikkelt een soort instinctieve en tegelijkertijd onsentimentele band met honden en wolven.

Als het noodlot toeslaat, neemt het verhaal een belangrijke wending en word je als lezer ook meteen emotioneel betrokken bij Grainier. Het verhaal wint steeds meer aan kracht en de persoon van Grainier krijgt reliëf: hij is een goed mens en verdient ons mededogen. Het mooist zijn de bijna surrealistische passages in de bossen, waarin Grainier, gek van verdriet, visioenen krijgt waar hij troost uit put. Deze passages zijn zo prachtig en poëtisch beschreven en tegelijkertijd zo aangrijpend en ontroerend, dat ik sommige ervan keer op keer heb gelezen. Ze zijn op intellectueel niveau niet helemaal te vatten, maar op emotioneel niveau des te beter, zoals dat eveneens voor veel poëzie geldt.

Er is ook lyriek, zoals deze fantastisch geschreven alinea waarin de bleue Grainier voor het eerst een meisje kust:

The first kiss plummeted him down a hole and popped him out into a world he thought he could get along in—as if he’d been pulling hard the wrong way and was now turned around headed downstream. They spent the whole afternoon among the daisies kissing. He felt glorious and full of more blood than he was supposed to have in him.

Het allermooist is dat Grainier uiteindelijk in staat is vrede met zijn leven te sluiten en een soort instinctief inzicht in het bestaan verwerft dat lang niet alle mensen vergund is. Het maakt van dit kleine, episodische verhaal een schitterend afgerond geheel, dat ik zeker nog eens ga herlezen en dat ik alle liefhebbers van Stoner van harte aanbeveel.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!