Op de loop

Esther Gerritsen,
Roxy (Nederland 2014)
Roman, 285 pp.



Ik heb gemerkt dat veel mensen denken dat de definitie van literatuur is dat het in een 'literaire stijl' geschreven is, wat dat ook moge zijn. Zo eenvoudig is het niet; de deskundigen zijn het er in ieder geval over eens dat literatuur aanmerkelijk meer is dan een kwestie van stijl. Bovendien is stijl niet iets op zichzelf staands: een knappe stijl dient uiteindelijk te allen tijde de inhoud. Ik vergelijk het wel eens met een klassieke zanger met een fantastisch mooie stem, die echter niet in staat is om daar complexe en genuanceerde gevoelens mee uit te drukken, maar elk muziekstuk met dezelfde emotie en dezelfde intensiteit brengt. Zulke zangers kunnen waanzinnig populair zijn bij het grote publiek, maar het zijn geen grote zangers.

Saai en onsympathiek
Aan de andere kant kan noch een grote zanger noch een grote schrijver zonder een uitstekende beheersing van zijn instrument. Een auteur die houterig met taal omgaat, sleept mij in ieder geval niet mee en laat mij geen intrigerende nuances zien. Iemand echter die de taal met grote lenigheid en kracht weet te hanteren is in staat om zelfs saaie en onsympathieke personages interessant te maken en de lezer daar ondanks zichzelf bij te betrekken.

En daar komen wij dan eindelijk bij dit boek. Ik heb nog nooit iets van Esther Gerritsen gelezen, dus ik weet niet of dit haar typische schrijfstijl is, maar de simplistische zinnetjes en de onbenullige dialoogjes werken van geen meter, wat mij betreft. De hoofdpersoon blijft een vervelend mens, de gebeurtenissen doen me de schouders ophalen en als het verhaal dan eindelijk aan het eind van het boek wel degelijk even interessant wordt, is het meteen daarna weer afgelopen.

Tragisch
Terwijl Roxy nu juist iemand is met wie je gezien de omstandigheden zonder enige moeite mee zou moeten kunnen leven. Ze is 27, heeft net het bericht gekregen dat haar dertig jaar oudere man Arthur dodelijk verongelukt is, en dat hij zich op dat moment tot overmaat van ramp in het gezelschap van zijn stagiaire bevond. Allebei naakt. Als dat niet tragisch is.

Dit boek verhaalt hoe Roxy met dat nieuws omgaat: onvolwassen, voor de dingen weglopend, door willekeurige kerels die ze onderweg tegen komt het bed in te sleuren ('gehuwd geen bezwaar') en zich in het algemeen te gedragen als het afhankelijke kind dat ze altijd is gebleven. Op een gegeven moment, vlak na de begrafenis, wordt het figuurlijke weglopen letterlijk, als Roxy met haar kleine dochtertje, de oppas en de assistente van Arthur met de auto naar Zuid-Frankrijk afreist, in een wel zeer ongelukkige poging om in een 'gezellige' vakantie afleiding te vinden.

Banaal en oninspirerend
Mensen die in shock verkeren na de tragische dood van een geliefde doen uiteraard rare dingen, dat is het probleem met dit boek niet, maar Gerritsen slaagt er niet in het verhaal te voorzien van enige urgentie. Alle dramatische en exuberante gebeurtenissen slaan dood op haar oninspirerende taalgebruik en haar banale dialoogjes.

‘Ik denk dat je hulp moet zoeken.’
Roxy droogt haar handen opnieuw. ‘Help.’
‘Hè?’
‘Hulp?’
‘Ja.’
De droger stopt.
‘Oké’, zegt Roxy.
‘Ja?’
‘Ja.’

De personages komen maar niet tot leven, ze blijven papieren constructies. Alleen de proleterige ouders uit Brabant lijken nog een beetje op mensen van vlees en bloed. Ze balanceren weliswaar  op het randje van karikaturaal, maar gaan er net niet overheen. Roxy en Arthur zijn beroemde Nederlanders (zij een schrijfster die op haar zeventiende doorbrak en hij een populaire televisiemaker), maar als romanpersonages zijn ze oorverdovend saai. Arthur is gelukkig dood, maar Roxy is er de héle tijd en je kunt je levendig voorstellen dat Arthur zo weinig mogelijk thuis was, zo oninteressant is Roxy.

Hele uiteenlopende oordelen
Toen ik op 31 december vorig jaar aankondigde dat deze roman op mijn in-ieder-geval-te-lezen lijstje voor 2016 stond, kreeg ik twee hele verschillende reacties, die ik pas weer ben gaan lezen toen ik het boek uit had, om tijdens het lezen mijn eigen oordeel te kunnen vormen. Joke, zo bleek, had het een heerlijk boek gevonden, maar Marina was buitengewoon kritisch en bleek er achteraf precies zo over te denken als ik zelf. Het gekke is dat ik het boek op de lijst had gezet vanwege de lovende recensie in De Volkskrant. Na lezing heb ik deze recensie weer opgezocht in de hoop op opheldering: kennelijk had ik iets wezenlijks over het hoofd gezien en had ik een aantal literaire meesterzetten jammerlijk gemist Maar nee, tot mijn verbazing bestaat de recensie uit weinig meer dan een amusante uiteenzetting van het verhaal en een laatste alinea die slechts een puur subjectief oordeel bevat:

We blijven opgescheept met een onuitstaanbaar mens, met een dochter die geen manieren heeft, die jengelt om slaapliedjes en telkens vraagt waar papa is. Te erg. Op zo'n kind kun je toch niet kwaad worden. En evenmin op die theatrale jonge weduwe, met haar neuroses en ongeremdheid. Zo heeft Esther Gerritsen ons stevig in de tang. Het is bloedirritant goed gedaan. 

Is dat alles? Kennelijk is dit een boek dat je aanspreekt of niet. Mij had Gerritsen in ieder geval absoluut niet in de tang. Een herkansing met een ander boek van haar zie ik ook niet zitten; dit is duidelijk niet mijn schrijfster.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.