De dood van het meisje

Celeste Ng,
Everything I Never Told You (VS 2014)
Roman, 298 pp.
Nederlandse vertaling: Wat ik nooit eerder heb gezegd


Ja hoor, ze doen het weer eens. Een boek ten onrechte aanprijzen als een thriller, want dan verkoopt het beter. Mensen, DIT IS GEEN THRILLER. Het is een literaire roman over een disfunctionele familie en het klopt dat het aanvankelijk niet duidelijk is hoe de middelste dochter dood op de bodem van het meer terecht is gekomen, maar het draait niet om suspense of om whodunit. Het is een gevoelig, psychologisch familieportret van een gezin van gemengde Chinees-Amerikaanse afkomst in de jaren zeventig, geen politieroman. Dus, aan iedereen die dit boek nu gaat lezen en vervolgens gaat klagen dat het geen spannende ontknoping heeft: u was gewaarschuwd 😉.

Verstoorde gezinsdynamiek
De familie Lee is een gezin waar niks mis mee is. Intelligente liefhebbende ouders, die van elkaar houden en het beste voor hun drie kinderen willen. Oudste zoon Nath staat op het punt naar de universiteit te vertrekken; Lydia is zestien en werkt keihard  op de middelbare school, en nakomertje Hannah is een schat van een kind. Maar dan verdwijnt Lydia, om een paar dagen later dood uit het meertje vlakbij gevist te worden. Is het zelfmoord, is ze vermoord door haar foute vriendje? Niemand begrijpt er iets van. De politie gaat aan de slag, maar de schrijfster ook. En het antwoord blijkt in de zwaar verstoorde gezinsdynamiek te liggen, die steeds verder wordt bloot gelegd.

Spleetoog
Het verhaal speelt in 1977 en gezinnen van gemengde afkomst waren toen nog niet gewoon, zeker niet in het provinciestadje Middlewood, Ohio, waar vader James les geeft aan de universiteit. James is de zoon van arme Chinese migranten, die zich via Harvard heeft opgewerkt en nu niets liever wil dan zo veel mogelijk in de all American achtergrond verdwijnen. Zijn vrouw Marilyn is, als zij elkaar in de jaren vijftig ontmoeten, bezig met een ander gevecht: zich ontworstelen aan de gescheiden moeder die haar dochter in een veilig huisvrouwenbestaan probeert te persen, terwijl Marilyn met alle geweld arts wil worden. Als Marilyn dan aan Harvard James ontmoet, weet ze het meteen: dit is de man voor haar, want hij weet net als zij precies hoe het is om anders te zijn. Ze wordt echter op haar twintigste zwanger, de twee trouwen (tegen de zin van Marilyns racistische moeder), Marilyn zegt haar opleiding gedag met de intentie om die later weer op te pakken, en ze komen in een provincieplaatsje terecht, waar James de eerste 'spleetoog' is (politieke correctheid was nog niet uitgevonden in 1961). Marilyn en James besluiten om hun jeugd achter te laten, er nooit weer over te praten en samen opnieuw te beginnen.

Fatale projecties
En dat blijkt een hele slechte beslissing te zijn, die door zal werken in de rest van het gezin. Niet dat ze zware geheimen hebben voor elkaar, maar er wordt nooit iets uitgesproken en zo groeien de verhoudingen bijna onopgemerkt steeds schever. Lydia wordt het kind waarop alle niet vervulde verlangens van haar moeder worden geprojecteerd, Nath wordt de zoon die nooit zo'n eenzame jeugd mag hebben als zijn vader en Hannah wordt door iedereen over het hoofd gezien. Dat proces wordt beschreven zonder ergens schuld neer te leggen - er is alleen maar mededogen.

Onontkoombaar
Het knappe aan dit debuut (dat zeker niet perfect is) is dat de schrijver je steeds vaster aan het verhaal en aan de familie Lee vast kluistert en dat ze laat zien hoe onontkoombaar de uitkomst is - tenminste na een bepaald, cruciaal punt. Daar lag voor mij tevens het zwakste deel van het boek. Marilyn onderneemt op een gegeven moment een actie die ik psychologisch niet helemaal geloofwaardig vond, maar die wel de katalysator is voor alle latere scheefgroei. Maar dat is een persoonlijke opvatting, die net zo goed kan voortkomen uit een beperkt voorstellingsvermogen van mijn kant.

Hoop en warmte
Het slot maakt veel goed, want zo onontkoombaar als Lydia's dood is, zo verrassend is het einde. En het mooie daarvan is dan weer dat het maar heel even verrassend is en dat je je meteen daarna realiseert dat het helemaal klopt. Het is een einde met hoop, waardoor je geen bedrukt gevoel aan dit boek overhoudt, maar eerder één van compassie en warmte. Het zal - samen met het feit dat het verhaal je als lezer vanzelf voortstuwt - er ongetwijfeld verantwoordelijk voor zijn, dat het boek zo'n bestseller is. En in dit geval vind ik dat, ondanks mijn reserveringen, nog verdiend ook.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.