Een minimalistische miniatuur

Hiromi Kawakami,
Strange Weather in Tokyo (Japan 2001)
(eerder gepubliceerd als The Briefcase)
Roman, 192 pp.
Vertaald uit het Japans door Allison Markin Powell
Nederlandse titel: De tas van de leraar


Er zijn allerlei manieren om een liefdesgeschiedenis te beschrijven. De schrijver kan bij de eerste blik van de hoofdpersonen op elkaar de bliksem in doen slaan, ze elkaar bij de tweede blik de kleren van het lijf laten rukken en dan tot in detail oplepelen hoe ze die nacht wel acht keer gepassioneerd de liefde bedrijven. Of de schrijver kan als een Japanse minimalist de voorzichtig ontluikende gevoelens van haar hoofdpersoon op zo'n manier laten zien dat zowel de hoofdpersoon als de lezer aanvankelijk zelf niet eens doorhebben dat hier sprake is van verliefdheid. Ik weet wel wat ik liever lees.

Sensei
Tsukiko is achter in de dertig en eenzaam, maar mannen houdt ze op een afstand. Alleen een vroegere leraar ziet ze met enige regelmaat, in de bar waar ze allebei vaste klant zijn, maar die is geen huwelijkskandidaat: hij is minstens dertig jaar ouder dan zij en ze zal hem altijd als haar docent blijven zien. Ze noemt hem zelfs nooit bij zijn naam, maar alleen maar Sensei, 'leraar'. Ze spreken nooit af, maar wachten altijd af tot ze elkaar toevallig tegen komen. Hij is de enige bij wie ze zich veilig en volledig op haar gemak voelt.

Als een haiku
Dit korte boekje is uitgesproken Japans en voelt daardoor een beetje vreemd aan, maar het is op een typisch Japanse manier ook heel erg poëtisch. Overal zijn er beschrijvingen van het weer of van het landschap die bijna als een haiku klinken en illustratief zijn voor Tsukiko's stemming, maar op een onnadrukkelijke manier. Een haastige lezer zou er gemakkelijk over heen kunnen lezen. Heel mooi is bijvoorbeeld deze passage, waarin Tsukikio's veranderende gevoelens voor Sensei eindelijk een beetje tot haar door beginnen te dringen, maar deze haar eenzaamheid en gevoel van vervreemding alleen maar vergroten:

I stared out of the window, watching the streetscape as it rushed by. The taxi hurtled through the night-time city. Sensei! I forced out a cry. My voice was immediately drowned out by the sound of the car’s engine. I could see many cherry trees in bloom as we sped through the streets. The trees, some young and some many years old, were heavy with blossom in the night air. Sensei, I called out again, but of course no one could hear me. The taxi carried me along, speeding through the city night.

Paddestoelen zoeken
Kawakami laat in episodische hoofdstukjes, die je bijna op zichzelf zou kunnen lezen als korte verhalen, zien hoe de gevoelens van Tsukiko zich heel geleidelijk ontwikkelen. Ze laat Tsukiko en Sensei paddestoelen zoeken in het bos met de bareigenaar, ze laat ze kibbelen over honkbal, ze laat ze naar een pension aan zee gaan, ze laat ze apart van elkaar door nachtelijk Tokio dolen en ze laat ze heel veel drinken. De toenadering gaat met horten en stoten en moeizaam, en toch op de een of andere manier heel herkenbaar. De liefdesgeschiedenis zelf is ongewoon, maar de gevoelens zijn universeel.

Tederheid en melancholie
Het einde is van een grote tederheid, vermengd met sterke melancholie, en tegelijkertijd vol van een soort schoonheid waardoor de wereld er net weer een beetje beter uitziet dan daarvoor. Dat gevoel is zo subtiel en indirect weergegeven dat het me pas bij herlezing vol raakte. Het spreekt van een acceptatie van de vergankelijkheid die mooi en troostrijk is.

Een prachtige miniatuur.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.