Twee jaar in Japan

Sam Baldwin,
For Fukui's Sake: Two years in rural Japan (GB 2011)
Reisverhaal, 211 pp.
Niet in het Nederlands vertaald


Stel, je bent 25, afgestudeerd in de farmacologie en je hebt een keurig baantje op een lab, waar je een klein maar fijn steentje bijdraagt aan de strijd tegen kanker. Je werkgever is na een tijdje tevreden genoeg om je een vaste aanstelling compleet met pensioenvoorziening aan te bieden, dus wat doe je dan? Je gaat er gillend vandoor, vlucht naar de andere kant van de wereld en wordt assistent-leraar Engels in een provincieplaatsje in Japan. Tenminste dat deed de Britse Sam Baldwin, die na zijn tweejarig verblijf in Japan nooit meer terugkeerde naar het lab (ook niet naar het leslokaal trouwens) en nu de kost verdient als redacteur en schrijver. En zijn schrijfcarrière begon met dit boek.

Ingesneeuwd
Na een korte periode om gewend te raken aan zijn nieuwe woonplaats (het stadje Ono in de prefectuur Fukui), wordt Sam voor de klas gegooid. Erg veel over zijn ervaringen daar worden we niet gewaar, wel dat je als werknemer in Japan geacht wordt deel te nemen aan drinkgelagen:

Getting very drunk with your colleagues appeared to be school policy. The enkai is one of the few occasions when everyone can talk freely without the restrictions and hierarchy of the workplace. One way to ensure this drunken state is achieved is by never letting anyone’s glass get empty. However, in Japanese drinking etiquette, it is bad form to fill your own glass; large bottles of beer and sake are placed on the table and it is your duty to ensure that your neighbours’ glasses are always kept full.

En er zijn nog meer dingen die ze heel anders doen in Japan. Sam verbaast zich erover dat in een high-tech land waar ingesneeuwd raken routine is, de huizen (en de klaslokalen) verwarmd worden met parafinekacheltjes waar je zowat bovenop moet zitten om niet te bevriezen, dat de wanden van papier zijn en dat niemand ooit van dubbel glas gehoord schijnt te hebben. Woningisolatie (wat ook voor de bloedhete Japanse zomers een uitkomst zou zijn, zou denk en) wordt als een slecht idee gezien, want daar gaat je huis vreselijk van schimmelen.

Een fraai plaatje uit Fukui. Bron: Wikipedia

In beton gegoten
Waar Sam zich als fervent bergsportliefhebber nog meer over verbaast, is het hele andere idee dat Japanners van natuurschoon hebben. Europeanen willen hun natuur zo ruig en ongerept mogelijk; voor Japanners is de natuur pas mooi als ze door de mens geordend is en in bedwang is gebracht. Dit is heel fortuinlijk als je in een berggebied met onaangeroerde stuwmeren woont: Sam heeft een prachtig merengebied helemaal voor zichzelf. Wat ik trouwens wel grappig vind, is dat de meeste Europeanen zich niet helemaal niet realiseren dat ons idee van natuurschoon pas uit de Romantiek van de late achttiende eeuw stamt en dus een betrekkelijk nieuwerwets idee is. Daarvóór was natuur ook hier iets dat vooral bedwongen en geciviliseerd moest worden, net zoals de Japanse rivieroevers, die steevast (tot lichte wrevel van Sam) in rechtlijnig beton zijn gegoten.

Geen reservering
Een aangename verrassing is dat de Japanners net zo gedisciplineerd en beleefd en vriendelijk blijken te zijn als we hier altijd denken. Sam ontmoet overal even aardige mensen, die allemaal hun uiterste best doen om rekening met elkaar te houden, een eigenschap die in Groot-Brittanië (en in Nederland) helaas nauwelijks nog in ere gehouden wordt. Soms ontaardt die gedisciplineerdheid in komische rigiditeit, zoals op de zo goed als lege camping waar Sam en zijn vrienden echt niet toegelaten kunnen worden, want dat kan uitsluitend als je een reservering hebt en die hebben ze niet. Ze willen net afdruipen als er iets onverwachts en net zo typisch Japans gebeurt.

The family who were staying in the log cabins had witnessed the whole scene and beckoned us over, motioning to one of their two huts. We weren’t sure what they wanted, but before we knew it, they were relocating grandma and the kids from one cabin and squeezing the whole family under one roof, in order to offer it to a bunch of English guys who they'd met only a few minutes before!

Licht & luchtig
De observaties van Sam zijn vooral lichtvoetig en geschreven in een lekker vlotte stijl, maar soms komt er ook wat meer diepgang voorbij:

More than anywhere I had been to before, I found the weather altered not only the scenery, but the emotion and mood too. Japan’s seasons are ever changing and they seemed to add pronounced flow to life; a sense of movement. Their rhythm remains our last connection to nature where she has been shouldered out by concrete and asphalt. Their coming and passing reinforces the feeling that time is always moving on; nothing lasts forever, which perhaps helps to explain the Japanese appreciation for all things ephemeral. 

Helaas gaat Sam niet verder in op de betekenis die dit bijvoorbeeld voor de Japanse kunst heeft, of voor het verband met het boeddhisme. Maar eerlijk is eerlijk, dat past ook niet in het soort boek dat hij hier heeft geschreven. Dat is vooral bedoeld als een onderhoudend en grappig verhaal, met vrij veel aandacht voor de buitensport waar Sam zo gek op is, en duidelijk het werk van een jongeman, die niet aan diepzinnigheid doet, maar wel met veel enthousiasme en nieuwsgierigheid twee jaar in een ver en vreemd land heeft rondgelopen en daar leuk over schrijft. Het is ook duidelijk dat hij veel van het land en van Fukui houdt, zoveel zelfs dat hij zijn eigen souvenir t-shirts heeft ontworpen, omdat die er nog niet waren. Als dat geen enthousiasme is 😉

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.