zondag 16 augustus 2009

Niets is wat het lijkt

Benjamin Black,
The Silver Swan (Ierland 2007)
Roman, 345 pp.
Nederlandse titel: De zwaan van Dublin


De misdaadromans van John Banville, schrijvend onder zijn alias Benjamin Black, zijn wat mij betreft de enige in hun soort die met recht literaire thriller genoemd mogen worden. Thrillerliefhebbers vinden ze echter teleurstellend omdat het element suspense wat ondergeschoffeld is, maar literatuurliefhebbers zijn er over het algemeen dol op. De stijl, de karakterisering, de sfeer - het is allemaal zoveel beter dan in de reguliere thriller. Je moet er alleen wel oog voor hebben en niet met een noodgang door het boek heen scheuren om uit te vinden wie het heeft gedaan, want dan lees je over al die mooie dingen heen.

Het tempo van deze romans ligt laag, net als in het Dublin van de vijftiger jaren waarin beide boeken rond patholoog-anatoom Quirke zich afspelen (het eerste was Christine Falls). De Guinessvaten worden met paard en wagen vervoerd, de kolenboer doet er zijn ronde, er worden veel afstanden te voet afgelegd. Dublin is nog een wat achtergebleven, armoedige stad, waar de mannen veelal pakken dragen die glimmen van de slijtage en waar de straten vaak half uitgestorven zijn.

Onze hoofdpersoon Quirke, een tobberige patholoog-anatoom, is net een half jaar van de drank af als hij bezoek krijgt van een oude studiegenoot die hij zich amper herinnert en die hem om een gunst vraagt: zijn vrouw heeft zelfmoord gepleegd, haar lichaam is zojuist geborgen en hij vraagt Quirke of hij alsjeblieft geen post-mortem wil uitvoeren. Quirke zegt uit medelijden "ja" en daar beginnen natuurlijk de problemen, want hij ontdekt toch iets verdachts en gaat vervolgens stiekem op onderzoek uit.

Tegelijkertijd gaan we terug in de tijd en volgen we de overleden vrouw vanaf haar jeugd tot het moment van haar dood. Heel langzaam komen heden en verleden bij elkaar en wordt duidelijk wat er aan de hand is. De afwikkeling van de plot wordt uitstekend gehanteerd door Banville, maar wat dit boek ver boven boven het genre uit doet stijgen zijn de extra's die Banville bijna terloops in het verhaal weeft. Zoals dit kleine alineaatje:
He flicked the stub of his cigarette over the embankment wall. A gull, deceived, dived after it. Nothing is what it seems. (p. 65)
Deze uitspraak blijkt profetisch tot aan het bittere einde en het is raadzaam om hem tijdens het lezen steeds in het achterhoofd te houden. Nothing is what it seems, zoals ook Quirke tot zijn schande ondervindt.

Ook mooi is de manier waarop Quirkes gevoelens van eenzaamheid en vervreemding, van nergens thuishoren, worden weergegeven:
And in his flat on the third floor there was the usual atmosphere of tight-lipped stealth, as if something vaguely nefarious had been going on that had ceased instantly at the sound of his key in the door. (p. 31)
Of neem deze passage:
Left alone before the humming silence of the twilit garden, Quirke had an uncanny notion that the things out there, the roses and the heavy-headed peonies and the luxuriantly drooping tree, were discussing him, quietly, sceptically, among themselves. (p. 35)
Treffend weergegeven en geen wonder dat Quirke patholoog-anatoom is geworden. Hij voelt zich in het gezelschap van de doden beter op zijn gemak dan in dat van de levenden.

The Silver Swan is geen gezellige strandlectuur. Niet dat het moeilijk leest, integendeel, maar het is niet het soort verhaal waarmee je even lekker van de wereld kunt zijn. Het morele universum in dit boek is ambigue, want nothing is what it seems: wit is zwart en goed is slecht. Het is bovendien een onvervalste noir thriller, met een gemankeerde loner als hoofdpersoon, de onvermijdelijke femme fatale in de coulissen, een letterlijk en figuurlijk broeierige sfeer en een weinig rooskleurige kijk op de mensheid. Opwekkend is het dus niet, maar het is wel uitstekend geschreven, het Dublin van de jaren vijftig is fantastisch neergezet, en uiteindelijk is het ook nog eens een diepmenselijk boek. Hopelijk komt er binnenkort een derde boek met Quirke*).

*) The Lemur, het derde boek dat is verschenen onder de naam Benjamin Black, maar spelend in het New York van nu en zonder Quirke, is blijkens de reacties een grote teleurstelling.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten