Jane Austen in Japan

Junichiro Tanizaki,
The Makioka Sisters (Japan 1943-48)
Roman, 530 pp.
Vertaald in het Engels door Edward G. Seidensticker
Nederlandse titel: Stille sneeuwval 



Jane Austen in Japan met een vleugje Trollope, zo zou je dit heerlijke boek kunnen karakteriseren. We bevinden ons in het gezelschap van de Makioka's uit Osaka. Nog niet zo lang geleden waren zij een rijke en vooraanstaande koopmansfamilie, maar nu, in de jaren dertig van de vorige eeuw, is het allemaal wat minder geworden. De ouders zijn al een tijdje overleden, de twee oudste zusters zijn getrouwd, hun mannen hebben de Makioka-naam aangenomen en de echtgenoot van de oudste zuster is het hoofd van de familie en zwaait dus ook de scepter over de twee jongste ongetrouwde zusters, die zo'n probleem zijn. Het is in principe zijn taak om voor deze twee dames een goed huwelijk te arrangeren.

Een goede huwelijkspartner voor deze zussen wil vooral zeggen: een man die financiële zekerheid biedt, van vooraanstaande afkomst is, een niet al te beroerd uiterlijk heeft en niet al te oud is. Liefde speelt geen echte rol; een huwelijk is vooral een verbintenis tussen twee families. Er is helaas in de voorgaande jaren al behoorlijk wat misgegaan. Meerdere aanzoeken voor Yukiko zijn afgewezen, omdat de familie zich te goed achtte voor de huwelijkskandidaat. De Makioka's hebben daar achteraf spijt van, want Yukiko is inmiddels al dertig en de tijd begint ernstig te dringen, hoewel ze er gelukkig een stuk jonger uit ziet.

Taeko, de jongste, is de wilde zuster. Zij heeft op haar negentiende voor een schandaal gezorgd door er vandoor te gaan met haar vriendje, maar zijn rijke ouders (die Taeko op hun beurt te min vonden) hebben ervoor gezorgd dat hun zoon weer terugkeerde in de familieschoot en sindsdien gedraagt Taeko zich - op het oog tenminste - netjes. Zo zijn de regels. Yukiko moet dus echt zo gauw mogelijk een man krijgen, want dan pas kan ook de toekomst van de onvoorspelbare Taeko veilig gesteld worden

Centraal staat echter Sachiko, de tweede zuster, met wie Yukiko en Taeko de meeste tijd doorbrengen. Samen met de ondernemende schoonheidsspecialiste Itani, die verzot is op koppelen, stelt Sachiko alles in het werk om een geschikte kandidaat te vinden voor de verlegen en afstandelijke Yukiko. Decor voor dit alles is het dagelijkse leven van de Makioka's, compleet met kwaaltjes, natuurrampen, gezinsbeslommeringen, een dreigende oorlog en wat zich nog meer voordoet in het modale leven. Een belangrijk achtergrondthema is de oprukkende invloed van het westen. Taeko kleedt zich westers en modern, Yukiko draagt kimono's. Taeko wil in haar eigen levensonderhoud voorzien, Yukiko is in bijna alles volledig passief.

Iedere lezer met een feministische inslag moet die inslag tijdens het lezen maar even aan de kant zetten, want dit is duidelijk een ander land en een andere tijd. Mannen zijn de baas. Ongehuwde vrouwen boven een bepaalde leeftijd zijn een smet op het blazoen van een familie en moeten vermarkt worden. Als Yukiko een vage pigmentvlek op haar voorhoofd krijgt, is ze meteen aangetaste waar en maakt Sachiko zich zorgen: "Yukiko was their marketable article, and it was not only at miai [officiële kennismaking met huwelijkskandidaat] that they had to consider who might be looking at her." (p. 52-3) De zusters accepteren dit systeem, houden veel van elkaar, maar het voorbeeld van de Russische Katharina, een kennis van Taeko, geeft Sachiko toch wel de nodige stof tot overpeinzing:

[...] how ineffectual they all seemed in comparison with Katharina! Even Taeko, the scapegrace, the venturesome one, did in the final analysis fear criticism, and had not succeeded in marrying the man she wanted. And Katharina, probably younger than Taeko, had left her mother and brother and home behind and set off across the world, and promptly made herself a future. Not of course that Sachiko envied Katharina - Yukiko was far better than any Katharina - but how feeble and spineless they seemed, two older sisters and two brothers-in-law, unable to find Yukiko a husband!  (p. 387)

Voor wie zich niet ergert aan de patriarchale maatschappij waarin The Makioka Sisters zich afspeelt, valt er een hoop te genieten in dit boek, net als in de romans van Jane Austen en Anthony Trollope, waarin ook druk gezocht wordt naar goede huwelijkspartners en standsverschillen een belangrijke rol spelen. De schrijver stelt zich uitermate bescheiden op, gebruikt veel vlotte dialoog en laat ons alles door de ogen van de zusters en dan met name Sachiko zien. Meeleven met de perikelen van de o zo menselijke Makioka's is eigenlijk helemaal niet zo moeilijk, zodra je accepteert dat men dingen hier nu eenmaal anders doet, en naar het einde toe ga je het verhaal steeds spannender en meeslepender vinden - ik wel tenminste. Komt Yukiko uiteindelijk aan de man en loopt het goed af met Taeko? Lees zelf maar.