Een mysterieus zwijgende kunstenaar

Elizabeth Kostova,
The Swan Thieves (VS 2010)
Roman, 576 pp.
Nederlandse titel: Zwanenroof


Elizabeth Kostova had  in 2005 een enorme hit met haar debuutroman The Historian, een vervolg op Bram Stokers Dracula, waarvan ik nooit had gedacht dat ik er aan iets aan zou vinden, maar dat ik met bijzonder veel plezier heb verslonden. De roman had lekker veel vaart en sfeer, en een plot die de spanning er heerlijk in hield. Een tijdje geleden kwam Kostova's tweede roman uit, eentje met aanzienlijk meer ambities, maar wat mij betreft had ik geloof liever weer een verhaal à la The Historian gelezen, want Kostova maakt haar literaire aspiraties niet echt waar, alhoewel dit een heel leesbaar boek is en Kostova op zich best een getalenteerde schrijver. Hoofdthema van The Swan Thieves is obsessie in de kunst, een interessant onderwerp, en Kostova heeft in het verhaal een intrigerend mysterie verwerkt dat er in ieder geval voor zorgt dat de lezer niet afhaakt.

Wie is de donkerharige muze?
Verteller is dr. Andrew Marlow, een psychiater die in zijn vrije tijd een toegewijde amateurschilder is, en daarom als patiënt Robert Oliver onder zijn hoede heeft gekregen, een succesvolle kunstenaar die een schilderij in de National Galery te Washington met een mes te lijf probeerde te gaan en sindsdien in een psychiatrische inrichting zit. Marlow krijgt Oliver nog heel even aan de praat en daarna houdt de schilder resoluut en consequent zijn mond. Tekenen en schilderen doet hij echter  des te meer, vooral portretten van steeds weer dezelfde mooie donkerharige vrouw. Marlow gaat op onderzoek uit, praat met de vrouwen in Olivers leven en met zijn collega's, en ontrafelt zo stukje bij beetje het mysterie: hij komt er langzaam achter wie de donkerharige vrouw is én waarom Oliver wild met een mes stond te zwaaien.

Een geobsedeerde egoïst
Langzaam is hier een belangrijke term, want Kostova heeft geregeld de neiging om irrelevante zijpaden te bewandelen en teveel aandacht te besteden aan scènes die in kracht hadden gewonnen als ze een stuk bondiger waren geweest. Een andere makke is dat we Robert Oliver uitsluitend zien door de ogen van anderen en dat hij steeds maar weer hetzelfde beeld oproept, namelijk dat van de gedreven maar egoïstische kunstenaar die voor zijn kunst leeft, razend aantrekkelijk is voor vrouwen, maar niet in staat tot een emotionele band met hen. Het zou interessant zijn geweest als we steeds verschillende visies op Oliver hadden gekregen, resulterend in een portret van een gekwelde kunstenaar met allerlei fascinerende innerlijke tegenstrijdigheden, maar nee, Oliver is en blijft het hele boek lang dezelfde geobsedeerde egoïst en dus uiteindelijk gewoon een tikje saai. Daardoor worden dr. Marlows inspanningen en speurtochten om tot hem en zijn geheim door te dringen ook een tikje saai. Want wat kan ons die ééndimensionale Oliver nou schelen? En al die schilderende vrouwen en collega's die Marlow spreekt, hebben weliswaar van alles te melden over kunst, maar niks opvallend origineels.

Diepromantisch en Frans
Dwars door het verhaal van Oliver heen wordt trouwens nog een ander verhaal geweven, dat van Béatrice de Clerval, een Franse kunstenares uit de tijd van het impressionisme, wier brieven Oliver op mysterieuze wijze in zijn bezit heeft gekregen. Haar verhaal is een diepromantisch liefdesverhaal vermengd met observaties over creativiteit en de plaats van de vrouwelijke schilder in de negentiende eeuw. Het liefdesverhaal zal de liefhebbers van romantiek zeer aanspreken en wat ook aardig is gedaan, is de wijze waarop het geïntegreerd is in het verhaal van Robert Oliver. Maar tegen de tijd dat we er eindelijk achter komen wat het mysterie achter Olivers aanval is en welke rol Béatrice de Clerval daarin speelt, zijn we helaas al niet echt meer geïnteresseerd. Mijn reactie was in ieder geval "O, was dat het? Nou, het zal wel."

Geen pakkerd
The Swan Thieves is best een aardig boek, maar erg pakkend is het uiteindelijk niet. De volgende keer moet Kostova gewoon weer een goeie thriller afleveren óf ze moet in de tussentijd leren hoe ze een echte literaire roman moet schrijven, met complexe en ambigue personages en veel meer visie en diepgang in haar thema's.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!