Suggestief en onheilspellend

Sarah Moss,
Cold Earth (GB 2009)
Roman, 278 pp.
Nederlandse titel: Koude aarde



Zes jonge wetenschappers zijn een maand of twee op elkaar aangewezen op een afgelegen archeologische opgraving op Groenland. Eén ervan, Nina, lijkt een tikje labiel te zijn, maar verder is er niet zoveel aan de hand, behalve dat in de buitenwereld weer eens een zeer besmettelijk virus is opgedoken. Het werk staat onder forse tijdsdruk, want zoals gewoonlijk bij dit soort projecten is het budget beperkt en dus wil de leider de opgraving achter de rug hebben voordat de winter zijn intrede doet - wat in Groenland zeer vroeg is. Er is ook weinig geld voor contact met de buitenwereld, want de beschikbare internetverbinding via de satelliet is peperduur en daarom is er maar zo nu en dan gelegenheid om te mailen of te internetten. Dan gaat het internet ineens op zwart en blijft het op zwart. Een satellietstoring? Of iets onheilspellenders? En alsof dat niet vervelend genoeg is, gebeuren er 's nachts volgens Nina onverklaarbare dingen bij de opgraving, die aanvankelijk alleen zij ziet, maar die na een tijdje ook sommige anderen opvallen.

Moss heeft met dit boek een mooi staaltje gecreëerd van wat groepsdynamiek (of is het groepshysterie?) kan aanrichten binnen een klein clubje mensen die er steeds meer van overtuigd raken dat ze waarschijnlijk definitief zijn afgesneden van de buitenwereld, in een uithoek waar de winter genadeloos aan het invallen is, het onderdak bestaat uit tenten en het eten zo goed als op is. Daarbij maakt Moss knap gebruik van verschuivende gezichtspunten. De eerste 100 pagina's worden verteld door Nina, een literatuurwetenschapper die niet al te sympathiek overkomt. Je vraagt je af waarom de expeditieleider haar heeft meegenomen, maar dat wordt duidelijk zodra we overstappen naar het gezichtspunt van één de anderen, waardoor sommige dingen prompt in een ander licht komen te staan, zoals steeds gebeurt als we overstappen naar een andere verteller.

Moss zet je als lezer telkens subtiel en bijna ongemerkt een heel klein beetje op het verkeerde been. Het wordt steeds moeilijker om te ontwaren wat echt is en wat niet, zowel voor de opgravers als voor de lezer en je wordt geleidelijk aan steeds meer bekropen door dezelfde paranoïde sfeer die ook de wetenschappers parten begint te spelen.

Net zo knap getekend als de oplopende spanning zijn de psychologische portretten. Geen van de wetenschappers is echt open over zichzelf  naar de anderen toe - ze kennen elkaar immers niet eens, afgezien van Nina en de leider. Maar in wat wel eens hun laatste brieven aan hun verre geliefden zouden kunnen zijn, komen bijna tegen wil en dank hun diepste verlangens en angsten naar de oppervlakte, gevoelens die ze onder normale omstandigheden voor zich zouden hebben gehouden. De onthullingen, die overigens verre van spectaculair zijn, komen nooit op een melodramatische manier, maar eerder voorzichtig en omzichtig, en zijn daardoor des te aangrijpender. Hierdoor worden alle zes de deelnemers mensen van vlees en bloed waarvan je hoopt dat ze het alsjeblieft gaan redden. In plaats van een thriller wordt het verhaal een klein menselijk drama.

Bijna had ik dit boek vier sterren gegeven, ware het niet dat het einde wat al te abrupt is en niet helemaal overtuigend uitgewerkt wordt. Voor alle duidelijkheid: de wending waarmee de schrijver het verhaal laat eindigen 'klopt' goed wat mij betreft, maar het laatste hoofdstuk komt een beetje aangeplakt over, niet als een organisch geheel met wat er aan vooraf is gegaan. Jammer, want voor de rest heb ik Cold Earth geboeid en gespannen zitten lezen, heb ik genoten van het onmiskenbare schrijftalent van Moss en heb ik na afloop geïntrigeerd na zitten mijmeren. Toch een aanrader dus? Absoluut.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!