Misdaad en straf in Tokyo

Onlangs las ik vlak achterelkaar twee Japanse romans die op het eerste oog allebei misdaadverhalen zijn. De ene is dat inderdaad onmiskenbaar, alleen dan wel een redelijk originele. Maar de andere bleek uiteindelijk een wat zeldzamer fenomeen te zijn: een literaire thriller die écht literair is. De eerste is een aanrader voor de krimi-liefhebbers die wel eens wat anders willen; de tweede zal vooral goed vallen bij literatuurhebbers en zal vanwege het einde veel thriller-adepten teleurstellen. Om te kijken of jullie wel oplettend lezen, bespreek ik het tweede boek eerst, en daarna het eerste boek. Je hoeft als blogger niet altijd helemaal logisch te zijn ;-)

---

The Thief (Japan 2009) door Fuminori Nakamura

De held van The Thief is een antiheld: een eenzame, zij het succesvolle zakkenroller, die zijn hele leven aan de marge heeft geleefd. Dit is hoe hij zijn verhaal opent:

When I was a kid, I often messed this up. In crowded shops, in other people’s houses, things I’d pick up furtively would slip from my fingers. Strangers’ possessions were like foreign objects that didn’t fit comfortably in my hands. They would tremble faintly, asserting their independence, and before I knew it they’d come alive and fall to the ground. The point of contact, which was intrinsically morally wrong, seemed to be rejecting me. And in the distance there was always the tower. Just a silhouette floating in the mist like some ancient daydream. 

Prachtig geschreven, niet waar? Spaarzaam en toch veelzeggend. En meteen al intrigerend. Want wat is er met die toren? Is het op een of andere manier een reëel gevaar, of is het een symbool? En als het een symbool is, waarvan dan? Wat de toren ook betekent, er wordt meteen al een vaag dreigende sfeer opgeroepen.

Als het verhaal begint, is Nishimura een tijdje uit Tokyo weggeweest, op de vlucht voor een gangster waar alle andere gangsters doodsbang voor zijn en die waarschijnlijk zijn beste vriend en mentor heeft vermoord. Nu waagt hij het er weer op. Nishimura is trouwens niet een slecht mens. Hij besteelt alleen de welgestelden en ontfermt zich op een gegeven moment zelfs over een klein jongetje dat door zijn moeder (een prostituee) mee uit stelen wordt genomen. Al lezend word je ingewijd in de kunst van het zakkenrollen en je vraagt af waar de schrijver zijn onderzoek heeft gedaan, dat hij met zulke ijzingwekkende precisie uit de doeken kan doen hoe een succesvolle zakkenroller opereert.

Inmiddels wordt Nishimura achtervolgd door het noodlot, dat wil zeggen door de man die hij zo graag wilde ontlopen. Maar is er wel sprake van noodlot, of heeft Nishimura zijn lot over zichzelf afgeroepen? "Life is a mystery." zegt de ijskoude misdadiger die er op uit is hem te doden. "But listen. Why did I turn up in your life in the first place? Do you believe in fate? Was your fate controlled by me, or was being controlled by me your fate? But in the end, aren’t they just two sides of the same coin?”

Voor wie het einde van het boek bij eerste lezing een raadsel is (iedereen waarschijnlijk): ga de geciteerde passage nog eens goed nalezen en overpeinzen. Pas dan krijgt het thema van willekeurig noodlot versus macht over het leven zijn definitieve vorm. Daarmee is deze korte roman aanzienlijk interessanter dan een gewone thriller en, wat mij betreft, met recht 'literair' te noemen.

---

The Devotion of Suspect X (Japan 2012) door Keigo Higashino

Waar The Thief naast thriller in sterke mate een karakterstudie met filosofische tintjes is, is dit een verhaal dat het van een slimme plot en een ingenieuze puzzel moet hebben. De vraag in deze misdaadroman is trouwens niet de traditionele whodunnit?, want we weten als lezer precies wie de moord op de onsympathieke ex-man van de onfortuinlijke Yasuko heeft gepleegd (we zijn er zelf bij), maar of de politie er in zal slagen dat uit te vogelen.

Yasuko, die zich met veel moeite aan het nachtclub-circuit heeft ontworsteld en zich nu als alleenstaande moeder moeizaam staande houdt, krijgt onverwacht hulp van haar schuwe, contactgestoorde buurman, een leraar die een briljant wiskundige blijkt te zijn en stiekem al heel lang verliefd is op de haar. Dat is een geluk bij een ongeluk, want iemand met zijn koele intelligentie moet de politie met gemak op een dwaalspoor kunnen brengen.

De rechercheur die op de zaak wordt gezet heeft echter de informele assistentie van een goede vriend ingeroepen, een wetenschapper van de universiteit, die de buurman toevallig nog uit zijn studententijd kent en mogelijk wél tegen zijn superieure brein is opgewassen. Zo ontwikkelt Higashino een spannend kat-en-muis-spel tussen twee exacte wetenschappers, die blij zijn elkaar na zoveel jaren weer te ontmoeten, maar waarvoor dankzij de moord die opgelost moet worden, uiteindelijk heel iets anders op het spel staat.

Als je er na afloop wat langer bij stil staat, blijkt dit verhaal niet vrij te zijn van enkele onwaarschijnlijkheidjes en wat lezersmanipulatie, maar als puzzel is het allemaal toch wel goed gedaan. Zeer geschikt voor een lange treinreis, zo kan ik uit eigen ervaring zeggen. Het boek is in het Nederlands vertaald als De fatale toewijding van verdachte x.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.