vrijdag 29 juni 2018

In het belang van het kind

Ian McEwan,
The Children Act (GB 2014)
Roman, 224 pp.
Nederlandse titel: De kinderwet


Dit is het ideale boek voor de betere leesclub. Het draait ten eerste om een ethisch dilemma waar je alleen al uitgebreid over kunt praten, maar er valt ook vruchtbaar te discussiëren over de keuzes die McEwan als romanschrijver maakt. Waarom heeft hij bijvoorbeeld gekozen voor een rechter die midden in een huwelijkscrisis zit? Welke rol laat hij muziek spelen? En hoe bevredigend of onbevredigend is het einde?  Je kunt deze dunne roman natuurlijk ook in twee middagen uitlezen en dan gauw naar de volgende op de lijst gaan. Ook dan zou je vast een prima leeservaring hebben, maar je zou waarschijnlijk wel missen hoe gecomprimeerd dit verhaal is, en hoe knap McEwan er van alles in gestopt heeft dat niet meteen in het oog springt.

Bom
Het verhaal draait om een Londense familierechter van tegen de zestig, Fiona Maye. Het verhaal wordt weliswaar volledig vanuit haar perspectief gezien, maar het wordt niet vanuit de eerste persoon verteld. Daarmee creëert McEwan een zekere afstand, een zekere objectiviteit, die de lezer ruimte geeft voor een eigen oordeel, iets wat goed past bij de persoon van Fiona. Zij staat bekend om haar afgewogen vonnissen en om de zorgvuldige behandeling van de vaak schrijnende familiezaken die ze op haar bord krijgt. Als het boek opent, is er echter net een bom afgegaan in Fiona's leven. Haar man is teleurgesteld in het passieloze huwelijk dat ze tegenwoordig hebben en kondigt een affaire aan. Oh ja, en hij vraagt daarvoor eerst Fiona's toestemming, want hij wil het wel graag netjes doen en vooral niet scheiden of zo.

Gods wil
Precies op dat moment komt er een telefoontje met een spoedzaak binnen: een arts in een ziekenhuis wil een jonge patiënt met levensbedreigende leukemie een bloedtransfusie geven, maar zijn ouders weigeren, want vreemd bloed is absoluut verboden voor Jehova's Getuigen. Fiona moet de knoop doorhakken. Complicatie is dat de jongen in kwestie over een paar maanden achttien wordt en dan zelf mag beslissen, én dat hij het eens is met zijn ouders: een bloedtransfusie is niet geoorloofd. Hij sterft liever, als dat de wil van God is. Aan Fiona de vraag wat nu voor gaat: godsdienstvrijheid en zelfbeschikkingsrecht of bescherming van een minderjarige? Daarbij is het Fiona al gauw duidelijk dat ze zich moet leiden door het belang van het kind en door zijn welzijn, want zo staat het de wet waar ze haar uitspraak op moet baseren. Maar wat is in dit geval het belang van het kind? Hoe stel je dat vast?

De rationele rechter
Het vonnis dat Fiona uiteindelijk wijst, wordt sterk beïnvloed door het bezoek dat ze aan de doodzieke jongen in het ziekenhuis brengt. Even laat ze daar haar professionele distantie varen, door samen met hem een lied van Benjamin Britten te zingen, iets wat haar zeer ontroert, en waaruit extra duidelijk blijkt dat ze meer is dan alleen de koele, rationele rechter. Allerlei factoren spelen - naast de wet en de jurisprudentie - onbewust mee in de beslissing die Fiona neemt: de muziek die voor haar zo belangrijk is, haar huwelijkscrisis, haar kinderloosheid. Maar McEwan kauwt niks voor. De lezer moet grotendeels zelf uit zien te maken wat voor Fiona de doorslag geeft en hoe ze tot haar beslissing komt. En daarmee zijn we er niet. Want Fiona's uitspraak en haar bezoek aan het ziekenhuis hebben grote gevolgen, blijkt even later.

Koudbloedig
Het deed me veel genoegen om te lezen hoe mooi McEwan laat zien dat juristen geen koudbloedige theoretici zijn die in een of ander netjes geordend vacuüm opereren en hoe genuanceerd hij de psychologie van zijn hoofdpersoon opbouwt en uitdiept. Het boek is inmiddels verfilmd met Emma Thompson in de hoofdrol, en de film wordt hier eind september in de bios verwacht. Ik heb nu al afgesproken dat ik daar naar toe ga, maar ik ben een beetje bang dat de subtiele ambiguïteit van de roman verloren gaat in het veel snellere tempo en het dwingender medium van de film. Wie weet kom ik tegen die tijd nog met een filmbespreking, samen met die van The Little Stranger van Sarah Waters dat ik op dit moment aan het lezen ben en waarvan ik de verfilming waarschijnlijk in dezelfde periode ga bekijken. Stay tuned!

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.

6 opmerkingen:

  1. Wow, jij hebt dit boek totaal anders gelezen en ervaren dan ik. Boeiend om jouw visie te lezen!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Hier kan je lezen hoe ik, in tegenstelling tot Anna een leek op literatuurgebied, het boek vond: https://lalageleest.wordpress.com/2016/01/10/the-children-act-ian-mcewan/

      Verwijderen
    2. Net zo boeiend om te lezen hoe jij het ervaren hebt! Wat betreft mijn visie op de passages die jij ziet als 'vulling': ik ga er altijd van uit dat een goede schrijver als McEwan met alles wat hij in zijn boeken stopt een bedoeling heeft en volgens mij zeggen de stukken over de rechtszaken het nodige over Fiona en over haar wereld. Verder (maar dat zal vooral voor mij als vakidioot gelden) brachten ze me in de juiste denkstand: hoe je omgaat met ethische dilemma's waar sprake is van kinderen en van leven-en-dood, de moeilijkste die er waarschijnlijk zijn.
      Kijk, en dat bedenk ik nu pas goed, dankzij jouw bespreking.

      Verwijderen
    3. Wat jij zegt heb ik ook onthouden door de boeken van Lidewijde Paris, die zegt: als een schrijver ergens veel aandacht aan besteedt, dan is dat niet voor niks!

      Verwijderen
  2. Dit lijkt me inderdaad geknipt voor onze leesclub. Ik noteer het meteen. Eens te meer: dank voor deze tip!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik zou daar graag bij zijn, vooral om over het einde te discussiëren. Jammer dat we zo ver uit elkaar wonen. Hopelijk komt er ooit een leesclubverslag op je blog!

      Verwijderen