Pure betovering

Erin Morgenstern,
The Night Circus (VS 2011)
Roman, 517 pp.
Nederlandse titel: Het nachtcircus

Een illusionist is iemand die een slimme truc op betovering kan doen lijken. In Le Cirque des Rêves gebeurt het tegenovergestelde: betovering wordt gepresenteerd als een slimme truc, zodat de toeschouwers nooit door hebben dat ze naar ware magie zitten te kijken. Dit verhaal is net zo magisch als Le Cirque des Rêves zelf. Het betovert, het sleept mee, het dompelt je onder in een Victoriaanse wereld die aan de oppervlakte realistisch is, maar waarin een circus bestaat dat vol verborgen magie zit. Het waarom daarvan wordt al gauw duidelijk: twee concurrenten hebben het circus uitgekozen als het strijdtoneel waar twee door hun op te leiden protégé(e)s mogen uitvechten wie de beste magiër is. De protégé(e)s, het dochtertje van de één, een weesjongetje in het geval van de ander, weten lange tijd zelf niet waarvoor ze ingezet worden. Totdat ze elkaar uiteindeljk beter leren kennen en de wedstrijd een niet-geplande wending neemt.

Onderdompelen
Het verhaal beslaat vele jaren, van voornamelijk de negentiende eeuw, en wordt steeds verteld in relatief korte scènes, die voor het grootste deel chronologisch door de tijd springen. Maar er is ook een tijdlijn die zich daar niet aan houdt, die vooruit kijkt, en die over een Amerikaans jongetje gaat waarvan je pas na lange tijd doorkrijgt wat zijn rol is. Omdat de plot zich steeds in losse fragmenten voortbeweegt en vele bijfiguren kent, is dit geen boek waarin je zo nu en dan even een stukje leest. Bewaar het voor als je voldoende tijd hebt om je er volledig in onder te dompelen en lees het dan in zo weinig mogelijk rukken uit. Dit is een fantasy-roman als geen ander die mij steeds meer ging betoveren, hoe verder ik er in kwam.

Geen passief amusement, maar actief ontdekken
Morgenstern heeft een jaloersmakende verbeelding. Ze heeft een uniek circus bedacht, dat niet uit één grote tent bestaat, maar uit heel veel kleine tenten, met allemaal hun eigen attractie.

He had expected it to be a show. Something to sit in a chair and watch. He realized quickly how wrong he was. It was something to be explored. He investigated it as best he could, though he felt woefully unprepared. He did not know what tents to choose out of dozens of options, each with tantalizing signs hinting at the contents. And every turn he took through the twisting striped pathways led to more tents, more signs, more mysteries.

Het heeft ook zijn eigen esthetiek. Het circus en de artiesten zijn uitsluitend aangekleed in zwart en wit en die aankleding is zowel een beetje vreemd als superelegant. Verder is het circus alleen van zonsondergang tot zonsopgang geopend. Het reist de hele wereld over, maar het is nooit duidelijk waar en wanneer het op zal duiken. Het is er gewoon ineens, zoals het ook plotseling weer verdwenen is. Na een tijd ontwikkelt het een wereldwijde fanclub van 'Rêveurs' die elkaar op de hoogte proberen te houden van de locatie van het circus en die elkaar herkennen aan het rode accent dat ze dragen, zoals een rode sjaal.

De oude verhalen zijn op
En dan is er natuurlijk nog de wedstrijd waar het allemaal om begonnen is, en waarvan de beide deelnemers lange tijd helemaal niet weten dat ze slechts pionnen zijn in een al eeuwen bestaand spel tussen twee mannen die zich vervelen. 

"Stories have changed, my dear boy,” [zegt één van die mannen], his voice almost imperceptibly sad. “There are no more battles between good and evil, no monsters to slay, no maidens in need of rescue. Most maidens are perfectly capable of rescuing themselves in my experience, at least the ones worth something, in any case. There are no longer simple tales with quests and beasts and happy endings. The quests lack clarity of goal or path. The beasts take different forms and are difficult to recognize for what they are. And there are never really endings, happy or otherwise.

Totdat de jonge vrouw en de jonge man het heft in eigen handen nemen en de wedstrijd tot een onverwacht maar bevredigend einde brengen. En het mooiste is: de magie van het Nachtcircus blijft voortbestaan. Het reist nog steeds de wereld over, alleen weet je nooit van te voren waar en wanneer het langs zal komen.

PS Aarzel niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen. Heb je dit boek besproken op je eigen blog? Dan zou het fijn zijn als je een link bij de reacties plaatst.