Een wintersprookje over de grote stad

Mark Helprin,
Winter's Tale (VS 1983)
Roman, 748 pp.
Nederlandse titel: Wintervertelling


New York, of een stad die zo heet en er op lijkt, rond de vorige eeuwwisseling. Een machtig wit paard is ontsnapt in de nacht en galoppeert nu door de versgevallen sneeuw. Inbreker Peter Lake is op de vlucht voor een bende moordzuchtige criminelen. Miljonairsdochter Beverly Penn heeft terminale tbc en vindt verlichting van haar koorts door midden in de winter op het dak onder de sterren te slapen. Even later zullen de wegen van het paard, Peter Lake en Beverly Penn elkaar kruisen.

Een eeuw later: New York (of de stad die zo heet en er een beetje lijkt) is net als honderd jaar eerder in de greep van abnormaal strenge winters. De haven is bevroren en ziet er met alle schaatsende mensen uit als een wintersprookje van Brueghel. De milleniumwende is nabij en een visionair ingenieur staat op het punt om een brug van licht te construeren, die een gouden eeuw van volmaakte rechtvaardigheid zal inluiden (of misschien ook niet). Een jongeman uit San Francisco heeft intussen een miljoenenerfenis opgegeven om een stad te vinden waar volmaakte rechtvaardigheid heerst. En een machtig wit paard duikt op uit de zee.

New York (althans de stad die ook zo heet) wordt zo nu en dan geteisterd door een ondoordringbare witte wolkenmuur die mensen en dingen opslokt, maar ze ook een enkele keer weer uitspuwt. Verder naar het noorden, in de staat New York, is het magische Meer van de Coheeries, waaraan een stadje ligt dat op geen enkele kaart staat, waar de familie van Beverly Penn een buitenhuis heeft en waar de tijd nauwelijks vat op lijkt te hebben.

Wat moet een mens hier in hemelsnaam van maken? The Salon.com Reader's Guide to Contemporary Authors zegt over Helprin:

"Certainly Helprin's not for everyone. Many find him arch, cloying, or plain pretentious. But if his goofiness and sumptuous imagery win you over, it's hard not to let him carry you off: The ride is unmatched, and the scenery intoxicating."

Helemaal mee eens, maar zo gauw de dolle rit afgelopen is en je dit boek laat bezinken, blijken er toch wel erg veel gaten in te zitten, of (zoals de Salon.com Guide over A Winter's Tale schrijft):

"its panoramic canvas does not cohere in any meaningful way."

De personages zijn op zoek naar patronen, naar samenhang, naar een bepaald evenwicht, naar rechtvaardigheid, naar een mogelijkheid om boven de wereld uit te stijgen - en al deze strevens concentreren zich in een zoektocht naar de volmaakte stad. Maar de geopperde ideeën, hoewel interessant, blijven te vaag, te abstract, te onsamenhangend.

Een bijzondere leeservaring was dit wel. Het duurde steeds enige tijd om weer helemaal in het boek te komen, maar dan was het moeilijk om je niet mee te laten slepen. Jammer is alleen dat deze ambitieuze pil zichzelf niet waar maakt. Uiteindelijk bestaat het boek voor een te groot deel uit een moeilijk ontwarbare kluwen losse eindjes, waardoor het niet de voldoening schenkt die je van een echt grootse roman mag verwachten.