zondag 15 februari 2009

Moraal en politiek in het Florence van de 15de eeuw

George Eliot,
Romola (GB 1863)
Roman, 676 pp.
Voor zover ik kan nagaan niet in het Nederlands verkrijgbaar


Ik ben een fan van George Eliot. Middlemarch is één van de grootste meesterwerken van de negentiende eeuw en ook haar andere boeken mogen er wezen - maar Romola stond al bijna 20 jaar onaangeraakt in de kast. Het leek me wel interessant, want het speelt in het Florence van de vijftiende eeuw, maar het heeft de reputatie Eliots minst geslaagde werk te zijn. En terecht, wat mij betreft.

Niet dat het boek bagger is. Integendeel, er zit genoeg in om van te genieten, maar met name in de eerste helft verzandt het verhaal voortdurend in ofwel monologen van de blinde geleerde Bardo Bardi, die zelfs met de overdadige noten nauwelijks te volgen zijn, ofwel in kletspraatjes bij de barbier, waar de klanten de politieke achtergrond bespreken. Daar waar Dickens een meester is in dergelijke digressions is George Eliot dat niet. Ze had zich beter tot snelle achtergrondschetsjes kunnen beperken, want zo wezenlijk zijn de ins and outs van de Florentijnse politiek nu ook weer niet voor de ontwikkeling van de hoofdpersonen - en Bardo had zoveel mogelijk zijn mond moeten houden.

Maar gelukkig wordt het na, pakweg, pagina 340 wat beter. Er ontstaat dan een interessant conflict met drie hoofdpersonen: Romola, de jonge dochter van de blinde geleerde; Tito, een charmante en knappe jonge Griek; plus een figuur uit Tito's verleden, die onverwacht in Florence opduikt. Tegelijkertijd komt de historische boeteprediker Girolamo Savonarola naar de voorgrond, als iemand die een beslissende wending aan het leven van Romola zal geven. Deze Savonarola was een charismatische monnik die de Florentijnen op het rechte pad probeerde te krijgen met preken en profetieën. Helaas neigde hij ook een tikje naar grootheidswaanzin en werd hij een steeds groter gevaar voor de machthebbers, die van hem af wilden. Romola komt onder zijn invloed en raakt in gewetensnood, terwijl de plezante Tito zich tot een steeds minder plezante figuur ontpopt.

Ondanks deze ontwikkelingen tussen de hoofdpersonen blijft het boek zich uiteindelijk toch vrij moeizaam voortslepen. George Eliot is te moralistisch en te prekerig; Romola is te nobel en te deugdzaam; de dik-opgelegde couleur locale vertraagt het verhaal zonder Florence voldoende tot leven te brengen; de uitgebreide aandacht voor de lokale politieke verhoudingen verheldert de zaak niet maar maakt de achtergrond alleen maar verwarrender; de enorme moeite die de schrijver heeft gedaan voor het boek is te zichtbaar.

Het boek was sterker en leesbaarder geweest als George Eliot zich meer had geconcentreerd op de interactie tussen de personages en hier een psychologische roman met een historische achtergrond van had gemaakt. Nu vertroebelt deze al te nadrukkelijk gepresenteerde achtergrond jammergenoeg het persoonlijke drama, waardoor ik (mét de meeste moderne lezers) van mening ben dat dit ambitieuze boek uiteindelijk niet slaagt als roman. Het preekgehalte is daar mede debet aan. De moralistisch ingestelde Victorianen waren er veel meer van onder de indruk, moet ik er eerlijk bij zeggen.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten