Van society girl tot een beter mens

William Somerset Maugham,
The Painted Veil (GB 1925)
Roman, 213 pp.
Nederlandse titel: De bonte sluier


Lang geleden, in het middeleeuwse Siena, was er eens een edelman die zijn echtgenote van overspel verdacht. Hij durfde haar niet ter dood te brengen, uit angst voor wraak door haar familie, en in plaats daarvan nam hij haar mee naar zijn kasteel in de Maremma, waar de gassen die er opstegen zo ongezond waren dat hij ervan uitging dat zij zijn wraak wel voor hem zouden uitvoeren. Toen de dood echter te lang op zich liet wachten, werd hij ongeduldig en liet hij haar alsnog uit het raam gooien.

Dit verhaal uit Dantes Purgatorio was de inspiratie voor The Painted Veil. Somerset Maugham heeft het naar de tegenwoordige tijd gehaald (dat wil zeggen, de jaren twintig) en de handeling verplaatst naar China, waar hij net een lange reis had gemaakt. De overspelige echtgenote is hier een leeghoofdige Engelse jongedame uit de betere kringen, die met de verkeerde man is getrouwd.

Toen deze mooie Kitty 25 was, wilde haar berekenende moeder eindelijk wel eens van haar af, maar Kitty vermaakte zich nog steeds uitstekend in het feestjescircuit en wuifde alle aanzoeken weg. Echter, toen Kitty's lelijke achttienjarige zuster plotseling een man met een adellijke titel aan de haak sloeg, raakte ook Kitty flink in paniek en trouwde ze hals over kop met de aanbidder van het moment, zodat ze even later plotseling de vrouw van een overheidsbacterioloog in Hong Kong was.

Walter is dolverliefd op Kitty, maar Kitty is meer geïnteresseerd in het cocktailcircuit in Hong Kong en zo gaat het al gauw mis tussen Kitty en Walter. In plaats van naar een kasteel temidden van giftige dampen neemt Walter zijn echtgenote mee naar een stad in het binnenland van China waar een vreselijke cholera-epidemie heerst en mensen bij bosjes sterven. Daar wordt Kitty blootgesteld aan een volkomen andere wereld en gaan haar langzaam de ogen open.

Allereerst worden de racistische vooroordelen waarmee ze is opgegroeid een beetje minder vanzelfsprekend:

Here was food for reflection: Kitty had never heard the Chinese spoken of as anything but decadent, dirty and unspeakable. It was as though the corner of a curtain were lifted for a moment, and she caught a glimpse of a world rich with a colour and significance she had not dreamt of. (p. 87)

Ellende aan den lijve ondervinden is natuurlijk ook een fantastische blikopener en het is moeilijk daaraan te ontsnappen tijdens een cholera-epidemie. Ellende leidt in het geval van Kitty tot zelfkennis en tegelijkertijd tot oog voor anderen. Deze roman gaat daarmee over de ontwikkeling die Kitty doormaakt, van verwende society girl tot iemand die reflecteert en daarom in potentie kan uitgroeien tot een beter mens. Halverwege het verhaal vond ik het allemaal net iets te voorspelbaar en gladjes worden (het is niet voor niets onlangs omgetoverd tot Hollywoodproductie), maar daarna verraste de schrijver me toch weer en werd het geloofwaardiger en boeiender.

Uiteindelijk is Somerset Maugham een ouderwetse schrijver, een echte verteller die in het hoofd van zijn hoofdpersoon kruipt en de lezer meesleept. Er is geen ironische afstand, maar wel kritiek op de Engelse upper middle class, met zijn kille ambitie en meedogenloze stratificatie en fraai glanzende oppervlakkigheid. Kitty's akelige moeder is het symbool bij uitstek hiervan en als Kitty's leven anders was gelopen, was ze waarschijnlijk net zo geworden. Ik vond dit boek niet zo uitstekend als het eerdere en veel dikkere Of Human Bondage, maar ik heb het wel bijna in één ruk uitgelezen en moest aan het eind zelfs nog een paar traantjes wegpinken.