Hernieuwde kennismaking met een gouwe ouwe

Jane Austen,
Persuasion (GB 1818)
Roman, 211 pp.
Herlezing
Nederlandse titel: Overtuiging, alhoewel ik zelf Overreding beter had gevonden


Wie heeft er wel eens een verfilming van een Jane Austen-boek op tv of in de bios gezien? Iedereen toch? En wie heeft er wel eens een boek van haar gelezen? Eerlijk zeggen. Ik vermoed dat er nu aanzienlijk minder handen omhoog gaan. Want Jane Austen is sinds de Pride and Prejudice-verfilming van de BBC uit 1995 (die met Mr. Darcy in het equivalent van een wet t-shirt) mateloos populair, maar volgens mij vooral op de buis en op het witte doek. En hoewel ik zelf ook met ontzettend veel plezier zo'n beetje alle mogelijke Jane Austenverfilmingen heb afgekeken, vind ik toch dat die haar geen recht doen. Op grond daarvan zou je immers gemakkelijk kunnen zeggen dat haar boeken weinig meer dan veredelde chick lit in romantische jurkjes zijn. Maar de kwaliteit van haar romans zit hem in meer dan slechts het verhaal. Die zit hem verscholen in haar taalgebruik en haar observaties. Neem de volgende twee voorbeelden uit Persuasion. In het eerste wordt Sir Walter Elliot, de vader van hoofdpersoon Anne, beschreven; in het tweede Anne zelf. Hier is Sir Walter:

Few women could think more of their personal appearance than he did, nor could the valet of any new made lord be more delighted with the place he held in society. He considered the blessing of beauty as inferior only to the blessing of a baronetcy; and the Sir Walter Elliot, who united these gifts, was the constant object of his warmest respect and devotion. (p. 4)

En hier is Anne, de ongetrouwde dochter van 29 die meer om inhoud dan om verpakking geeft:

Anne, with an elegance of mind and sweetness of character, which must have placed her high with any people of real understanding, was nobody with either father or sister; her word had no weight, her convenience was always to give way--she was only Anne. (p. 4)

Let eens goed op hoe Sir Walter wordt geportretteerd. Hij wordt niet alleen weggezet als een zelfingenomen snob, maar wordt in één moeite door vergeleken met een ijdeltuiterig vrouwmens én met de lijfknecht van een parvenu! Als we vervolgens horen dat Anne voor hem op geen enkele wijze meetelt, is dat impliciet een enorme aanbeveling voor het karakter van Anne, omdat we inmiddels weten dat voor "people of real understanding" het juist Sir Walter is die "nobody" is. Prachtig geobserveerd, maar je moet er wel de tijd voor nemen om scherp op te letten.

Ik had dit boek bijna 30 jaar geleden al eens gelezen, want ik ben in 1982 afgestudeerd op de boeken Jane Austen, toen die nog doorgingen voor Hopeloos Uit De Tijd & Stoffig, en ik moet bekennen dat ik nog steeds hoogst verbaasd (en aangenaam verrast) ben over haar huidige populariteit. Ook literatuur kent dus modes en golfbewegingen. In 1982 was dit niet mijn favoriete Austen, want dat was (heel voorspelbaar) Pride and Prejudice, maar ik vermoedde dat ik na zoveel jaren beter in staat zou zijn om dit boek te waarderen dan als jong en onbenullig studentje. Wat bleek te kloppen.

Voor de mensen die nog nooit in aanraking zijn gekomen met de BBC- en/of de ITV-verfilming (allebei de moeite waard ): hoofdpersoon van Persuasion is Anne Elliot, die hard op weg is een ouwe vrijster te worden, nadat ze jaren geleden door een vriendin van haar overleden moeder is overreed om het huwelijksaanzoek van een arme jonge marine-officier af te slaan. Inmiddels heeft de ijdele Sir Walter er zoveel geld doorheen gejaagd met zijn luxe leventje dat hij voor de keus komt te staan om óf te bezuinigen óf een appartement in het modieuze Bath te gaan betrekken en het indrukwekkende voorouderlijk landhuis te verhuren. Sir Walter gaat nog liever dood dan dat hij bezuinigt en verhuurt Kellynch Hall voor veel geld aan een gepensioneerde admiraal die getrouwd blijkt te zijn met de zuster van Annes eerdere aanbidder. En zo wordt Anne weer geconfronteerd met haar Captain Wentworth. Het verschil met al die jaren geleden is dat hij nu een klein vermogen heeft vergaard in de Napoleontische oorlogen die zojuist zijn afgelopen...

De mores uit de vroege negentiende eeuw mogen dan nogal verschillen van de huidige, mensen blijven hetzelfde. Ik was bij herlezing verrast hoe perfect Austen de verwarring en de nervositeit wist te treffen van iemand die nog steeds verliefd is op haar oude vlam, maar dat niet kan tonen omdat ze goede redenen heeft om aan te nemen dat dit niet wederzijds is. En hoe elk personage in dit levendige verhaal impliciet een voorbeeld is van hoe het wel of nou juist niet zou moeten in de omgang met anderen, ook nu nog. Dat is wat een klassieker tijdloos en universeel maakt. Kijk door de schattige jurkjes en hoedjes heen en Jane Austen geeft je scherp en humoristisch geobserveerde mensen en situaties die nog net zo herkenbaar zijn als tweehonderd jaar geleden.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!