An American in Paris

William Maxwell,
The Château (VS 1961)
Roman, 402 pp.
Niet in het Nederlands vertaald


Het is 1948 en Frankrijk ligt, net als de rest van Europa, nog grotendeels in puin van de oorlog; luxegoederen zijn er niet te koop; benzine en veel  voedsel zijn op de bon. Toch hebben Harold en Barbara Rhodes uit Amerika de boot naar Frankrijk genomen. Ze zijn jong, welvarend, hebben na drie jaar huwelijk tot hun teleurstelling nog steeds geen kinderen en staan nu met zeven zware koffers klaar om van boord te gaan en vier maanden door Europa te reizen. Harold en Barbara zijn lief maar naïef. Ze willen niets liever dan beste vriendjes worden met iedereen die ze langer dan 10 minuten spreken, zijn als de dood om te weinig fooi te geven, maar begrijpen niet echt waarom de Fransen het drie jaar na dato nog steeds over de Duitse bezetting hebben. De oorlog is toch voorbij?

We reizen met Barbara en Harold mee tijdens hun verblijf in Frankrijk. Ze verwachten vooral veel van hun twee weken in een landhuis (het château van de titel) in de Loirevallei, waar ze tussen de Fransen zullen zitten en ongetwijfeld zullen worden opgenomen in de familie van de eigenaresse, Mme Viennot. Helaas pakt alles niet helemaal perfect uit. Het beloofde bad is er inderdaad, maar er komt geen drup water uit de kraan. De bestelde fietsen schitteren door afwezigheid. In plaats van het tweepersoons bed staan er twee eenpersoons bedden en een toilet is nergens te vinden. Inmiddels heeft de lezer zich zo met Harold geïdentificeerd dat ook deze licht verontwaardigd raakt over dergelijke omissies - net als Harold onvoldoende beseffend dat de oorlog nog maar net voorbij is en dat aan alles een tekort is. Ook staan Harold en Barbara er onvoldoende bij stil waarom de chique eigenaresse van een landhuis genoodzaakt is kamers te verhuren en hoe denigrerend dat voor haar moet zijn.

Dit is een van de meest subtiele boeken die ik de laatste tijd heb gelezen. Zelden wordt de lezer aan het handje genomen om duidelijk te maken wat hij of zij moet vinden. Zelden wordt een oordeel geveld. In plaats daarvan leest het boek op het eerste gezicht als een tamelijk rechttoe-rechtaan reisverslag gezien door de ogen van Harold, waarin niks spectaculairs gebeurt en geen sprake is van plotontwikkeling: Harold en Barbara bekijken de plaatselijke bezienswaardigheden, proberen hun Frans te verbeteren, doen hun best om het Franse spoorwegsysteem te begrijpen, kunnen moeilijk een hotel vinden in Parijs en trachten niet chagrijnig te worden van het slechte weer. Allemaal heel herkenbaar voor de gemiddelde toerist.

Maar tussen de regels door spelen zich allemaal kleine communcatieprobleempjes en frustratietjes af, ingegeven door taal- en cultuurverschillen. Harold komt er achter dat goede bedoelingen niet genoeg zijn om goede vrienden met de Fransen te worden, maar dat wederzijds begrip essentieel is en dat wederzijds begrip lastig is als je geen gedeelde culturele en historische achtergrond hebt - om over een gedeelde taal maar te zwijgen. Zijn Amerikaanse idealisme en zijn liefde voor Frankrijk hebben het zwaar te verduren.

He felt that he was slowly being diminished by the succession of exepriences that he had responded to with his whole heart and that seemed to represent something that belonged to him, and that he had not had, and not having, had been starved for all his life, without knowing it He was being diminished as people are always diminished who are racked with love, and that it was for a place and not a person was immaterial. (p. 333)

Niet dat dit een zwaar boek is. Het is regelmatig ook ingehouden komisch. Vooral de figuur van de allerhartelijkste, hoogbejaarde Mme Straus-Muguet die net als Harold met iedereen de allerbeste vrienden wil worden en tot Harolds verwarring door al die Beste Vrienden zo koud wordt behandeld, is een bron van menig glimlach. Bovendien is het einde lichtvoetig en optimistisch. Er worden met de nodige speelsheid enige 'raadseltjes' opgeklaard (waarom deed Eugène zo bot in de trein? wat is er toch met de echtgenoot van Mme Viennot gebeurd?), die vervolgens niks echt ophelderen omdat de raadseltjes niet echt iets voorstelden, alleen in de verbeelding van Harold en Barbara.

En zo gaat het leven weer door. Harold en Barbara gaan terug naar de States, komen later nog eens terug om hun Franse vrienden te bezoeken en die Franse vrienden zijn uiteindelijk met succes in staat om weer iets op te bouwen na de oorlog. Zo gaat dat. Niks bijzonder dus dit boek, alleen als je in staat bent en er van houdt heel veel kleine beetjes bij elkaar op te tellen en daar iets van te maken dat groter is dan het geheel.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!