Superieur rechtbankdrama

William Landay
Defending Jacob (VS 2012)
Roman, 426 pp.
Nederlandse titel: De verdediging van Jacob



Een gewoon gezinnetje in een van de welvarende buitenwijken in de buurt van Boston: officier van justitie Andrew Barber, zijn vrouw Laurie en hun veertienjarige zoon Jacob. Andrew en Laurie hebben al vele jaren een gelukkig huwelijk, Jacob is de gebruikelijke in zichzelf gekeerde puber, die zich beter thuis voelt op Facebook dan op het schoolplein en met de carrière van Andrew gaat het prima. Nergens een vuiltje aan de lucht.

Nachtmerrie
Dan wordt de ergste nachtmerrie van iedere ouder werkelijkheid: Jacob wordt de hoofdverdachte in een wrede moord en in één klap zijn hij en zijn ouders uitgestotenen. Andrew, die de moordzaak namens het openbaar ministerie in onderzoek had, wordt met verlof naar huis gestuurd en moet hulpeloos toezien hoe zijn gezin langzaam uiteen dreigt te vallen.

We were expected to be present but silent. We were implicated in Jacob’s crime as both victims and perpetrators. We were pitied, since we had done nothing wrong. We had just been unlucky, lost the pregnancy lottery, and been stuck with a rogue child. Sperm + egg = murderer—something like that. Can’t be helped. At the same time we were despised: somebody had to be responsible for Jacob, and we had created the boy and raised him—we must have done something wrong. Even worse, now we had the gall to support the killer; we actually wanted to see him get away with it, which only confirmed our antisocial nature, our bone-deep badness.

Aan de andere kant
Dit is in de eerste plaats een rechtbankdrama van hoge kwaliteit. Zowel de lezer als de ouders blijven bijna tot het eind in onzekerheid over de vraag of Jacob het nu wel of niet heeft gedaan en het proces wordt zo goed en zo levensecht beschreven dat het me niet verbaasde te lezen dat de schrijver een voormalige officier van justitie is. Hij beschrijft indringend hoe Andrew nu ineens bij wijze van spreken aan de andere kant van de tafel zit; hoe hij aan de ene kant elk trucje doorgrondt van de ambitieuze collega die het proces voert en hoe hij aan de andere kant de bevooroordeelde vader is die zelf ook wel weet dat hij de gang van zaken niet objectief observeert. Als geen ander is Andrew er zich ineens pijnlijk van bewust dat het strafrechtssysteem verre van onfeilbaar is en dat zijn zoon niet de eerste zou zijn die wordt veroordeeld voor iets dat hij niet heeft gedaan.

Het feilbare rechtssysteem
Dat is ook de reden dat Andrew, hoewel hij een blind vertrouwen heeft in de onschuld van zijn zoon, geen middel nalaat om het proces legaal of illegaal te beïnvloeden. Hoever zou je zelf trouwens gaan om te voorkomen dat je kind veroordeeld wordt? En zou je net zo overtuigd zijn van zijn onschuld? Want Laurie heeft wel degelijk twijfels. Hoewel zij de emotionele helft van het echtpaar is, lijkt ze eerder bereid om haar zoon met een zekere objectiviteit te beschouwen. Of wordt ze daarin juist beïnvloed door wat Andrew haar (nu pas) over zijn eigen familie heeft verteld? En in hoeverre kan een kind erfelijk belast zijn? Zijn we het product van ons DNA of hebben we altijd de keus om ons daaraan te ontworstelen?

Nature versus nurture
Voor Andrew is die vraag gemakkelijk te beantwoorden:

We are not just a product of our genes. We are all a product of many, many things: genes and environment, nature and nurture. The fact that you are who you are is the best example I know of the power of free will, of the individual. No matter what we find encoded in your genes, it will say nothing about who you are. Human behavior is much more complex than that. The same genetic sequence in one individual may produce a completely different result in different individuals and different environments. What we’re talking about here is just a genetic predisposition. Predisposition is not predestination. We humans are much, much more than our DNA. The mistake people tend to make with a new science like this one is over-determinism.

Dit is echter niet een standpunt dat iedereen automatisch deelt en een discussie die nog lang niet uitgewoed is.

Memorabel
Landay heeft deze kwestie perfect geïntegreerd en gedramatiseerd in zijn verhaal, net als de andere morele en ethische vraagstukken die aan de orde komen. Daarmee is dit niet alleen één van de beste rechtbankdrama's die ik heb gelezen, maar ook een geslaagde psychologische roman én een boek dat tot nadenken dwingt. Ik was bang dat Landay het mogelijk nog zou bederven met een slap einde, maar zelfs daar is weinig op aan te merken. Zonder iets te verklappen kan ik zeggen dat elk van de beide ouders een keus maakt, waarbij de keus van de ene ouder de juiste is en dat die van de andere zo hartverscheurend invoelbaar dat het boek nog steeds door mijn hoofd spookt.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!