Geloof, wetenschap en de drieëenheid

Stefan Brijs,
De engelenmaker (België 2005)
Roman, 446 pp.



Dit was een geweldig meeslepend boek om te lezen, maar het is behoorlijk lastig om te bespreken, merk ik nu ik er eens voor ga zitten. Ik zal mijn best doen om zo weinig mogelijk van de plot prijs te geven, zodat ook zij die De engelenmaker nog niet kennen nu met een gerust hart door kunnen lezen, maar er is zoveel over het boek te vertellen, dat ik het ten eerste moeilijk vind om daar een samenhangend geheel van te maken en ten tweede niet goed weet waar ik moet beginnen. Bij het begin dan maar?

Drie
Op zaterdagmiddag 13 oktober 1984 rijdt Dr. Victor Hoppe een klein dorpje in Duitstalig België vlakbij het Drielandenpunt binnen, met op zijn achterbank drie identieke baby's. Met een vette knipoog laat de auteur de kerkklok ook nog eens drie uur slaan. Dr. Hoppe neemt zijn intrek in de dokterswoning waar hij bijna twintig jaar lang niet meer is geweest, slaat de deur achter zich dicht en laat de diepgelovige dorpsbewoners achter in een storm van roddel en achterklap. Alleen lange Meekers heeft een blik in de auto kunnen werpen en "van wat hij toen op de achterbank zag, schrok hij zo hevig dat hij ter plekke van zijn stokje ging en daarmee op slag de eerste patiënt werd van Doktor Hoppe, die de magere jongen met enkele klappen op zijn wang weer bij bewustzijn bracht." En zo heeft Brijs de lezer meteen vanaf de eerste pagina's in zijn greep.

Geen moeder?
Het boek bestaat uit (jawel!) drie delen: een eerste deel waarin we nader kennis maken met de emotieloze maar waarschijnlijk (?) goedbedoelende Victor Hoppe met zijn drieling, en waarin het raadsel rond de drie baby's ondanks die nadere kennismaking eerder groter dan kleiner wordt. "Een moeder? Die hebben ze nooit gehad," aldus de dokter. In het tweede deel gaan we plotseling terug in de tijd naar de jeugd van Hoppe en wordt alles langzaam aan duidelijk, en in het derde deel gaan we naar een onafwendbare finale.

De vader is slecht, de zoon goed
De briljante Dr. Hoppe is gevormd door de wetenschap, maar misvormd door het geloof. Hij heeft Asperger (toen nog een onbekend syndroom en bij de kleine Victor aangezien voor debiliteit) en neemt de Bijbel, net zoals alles in het leven, letterlijk en heeft daaruit de voor hem volstrekt logische conclusie getrokken dat God straft met rampspoed en dus kwaad doet en dat Jezus enkel goed heeft gedaan.

Hij onthield immers: God ontketende oorlogen, God verwoestte steden, God stuurde natuurrampen, God strafte, God doodde. God geeft en God neemt, Victor. Onthoud dat. God gaf, inderdaad, maar voor alles wat God gaf, nam Hij eens zoveel terug. Dat was wat Victor ten slotte onthield. Jezus was goed.

Hoppe heeft zichzelf jaren geleden beloofd dat hij Jezus zal navolgen en recht zal zetten wat God allemaal verkeerd heeft gedaan. Hij zal geen levens nemen, maar levens geven. En hij is aan niemand verantwoording schuldig - zeker niet aan God. Bovendien: "Soms is wat onmogelijk lijkt, alleen maar moeilijk."

Verwrongen moraal
Hoppes verwrongen ideeën van goed en kwaad worden tegenover de vaak net zo simplistische conservatieve moraal van de bewoners van het kleine dorpje geplaatst, soms met komisch effect, vooral als later in het boek de lezer wel weet wat er aan de hand is, maar de dorpelingen niet. Hun commentaren in de kroeg en de winkel klinken dan als een kwebbelend Grieks koor dat er helemaal naast zit, maar dat zelf niet doorheeft. Vooral de oude Jozef Zimmermann en de ongehuwde moeder Maria (weer die vette knipoog van de schrijver) hebben zo hun ideeën over Hoppe en de drieling. En de pastoor weet zeker dat de roodharige Hoppe van Satan is.

Virtuoos
In sommige opzichten doet het decor denken aan het (veel later verschenen) Nacht over Westwoud van Wanda Reisel (dat gaat immers ook over een arts die plotseling opduikt in een klein dorp), maar De engelenmaker is zoveel virtuozer, heeft zo'n grotere ideeënrijkdom en is geschreven met zoveel meer verbeelding, dat de roman van Reisel er bleekjes en tamelijk onbenullig bij afsteekt.  De engelenmaker is in diverse talen vertaald en is ook in het buitenland een groot succes. Volkomen terecht.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!