Een boekwinkel als puzzel

Robin Sloan,
Mr. Penumbra's 24-Hour Bookstore (VS 2012)
Roman, 288 pp.
Vertaald als Het geheim van Penumbra's boekwinkel

Toevallig op zoek naar een origineel, lichtvoetig boek, dat je na de laatste bladzij met een prettig gevoel dichtklapt? En dat nog redelijk intelligent is ook? Dan hoef je nu niet verder meer te zoeken, want Mr. Penumbra's 24-Hour Bookstore is net wat je moet hebben. Het zal niet de annalen ingaan als een tijdloos meesterwerk, maar het zou me niet verbazen als het (volkomen terecht) een echte bestseller onder boekenliefhebbers wordt. Sloan combineert in dit verhaal op charmante wijze een bibliofiele speurtocht naar een geheimzinnig manuscript met supernerdy hightech IT.

Onze verteller is Clay Jannon, een jonge werkeloze webontwerper, die allang blij is met een baantje in de eigenaardige boekwinkel van Mr. Penumbra. Clay draait daar in zijn uppie de nachtdienst en ziet weinig klanten, maar dat geeft niet, want zo heeft hij mooi de gelegenheid om op onderzoek uit te gaan. Het voorste deel van de zaak is namelijk een conventionele boekwinkel, maar daar is bedroevend weinig interesse voor. De klanten die wél komen, zijn er om een boek uit het achterdeel te lenen. Het plafond daar is zo onwaarschijnlijk hoog, dat de winkel eerder verticaal dan horizontaal van lay-out lijkt te zijn en de boeken bevatten onontwarbare codes. Het publiek in de winkel bestaat vrijwel geheel uit lenende vijftigplussers en Clay gaat daar op eigen houtje wat aan doen, omdat Mr. Penumbra zo'n aardige oude heer is. Hij zet een Google-advertentiecampagne op touw om een publiek te trekken dat niet alleen jonger is, maar vooral: boeken koopt in plaats van leent.

Daar vangt het mee aan, maar al gauw begint Clay zich vooral te storten op de gecodeerde teksten in de boeken die te leen staan in het achterdeel van de winkel. Het zou flauw zijn om al te veel van de plot prijs te geven, want die wordt nu juist zo leuk ontrafeld, maar het mysterie dat opgelost moet worden is niets minder dan het geheim van de onsterfelijkheid dat ergens in een zestiende-eeuwse codex verstopt zou zitten. Dat deed mij een beetje het ergste vrezen, maar Sloan redt zich daar op een behoorlijk geloofwaardige manier uit.

Ook leuk zijn de personages. Clay zelf wordt omringd door jonge nerds. Zijn vriendinnetje werkt aan cutting edge technologie bij Google en is eigenlijk veel slimmer dan Clay. Zijn contactgestoorde beste vriend van de middelbare school is nu een contactgestoorde ICT-miljonair. Daartegenover staan de bejaarde Mr. Penumbra en de bibliofiele oudjes. Aardig genoeg blijven ze niet tegenover elkaar staan, maar vindt er samenwerking plaats - tussen sommigen tenminste.

Sloans stelling is helder: er is  niks op tegen om de nieuwste technologie te omarmen en tegelijk te blijven houden van papieren boeken en oude manuscripten. De ereader is géén uitvinding van Satan en fysieke boeken zijn géén relikwieën die hun tijd gehad hebben - een stelling waarin ik mij helemaal in kan vinden. Het aardige is dat Sloan ons er met zijn plot bovendien weer eens aan herinnert dat ook de boekdrukkunst ooit een revolutionaire nieuwe technologie was, waar de liefhebbers van verluchte manuscripten niks van moesten hebben. Zielloos, mechanisch, gespeend van elke esthetiek waren die gedrukte boeken - precies wat de tegenstanders nu over ereaders zeggen.

Uiteindelijk gaat het natuurlijk vooral om de inhoud. Of een boek zich nu manifesteert als een door monniken geschreven handschrift, als een bibliofiel drukwerkje op handgeschept papier, als een goedkope paperback of als een digitaal bestand, de reden dat we van boeken houden is dat ze ons de gelegenheid  bieden om ongelimiteerd nieuwe horizons te verkennen, of zoals Clay het zegt:

Turning the pages of this encoded codex, I realize that the books I love most are like open cities, with all sorts of ways to wander in. This thing is a fortress with no front gate. You’re meant to scale the walls, stone by stone.

Mr. Penumbra's 24-Hour Bookstore is geen verpletterend en diepgravend boek dat heel lang beklijft, maar het is wel het soort boek waar elke leesliefhebber een zeer genoeglijk weekend op de bank mee kan beleven. Grote pot thee of koffie bij de hand, poes op schoot en lezen maar.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!