zondag 30 juni 2013

Gitzwarte komedie

Dimitri Verhulst,
De laatkomer (België 2013)
Roman, 192 pp.
25 juni 2013


Er zijn van die boeken die je beter niet in het openbaar kunt lezen. Heel gevaarlijk. Zo kan ik me de mémoires van een Amerikaanse schrijfster herinneren, waarin één van haar katten dood ging en ik onmiddellijk in snikken uit wilde barsten. Maar ik zat in de bus en wou mijn medepassagiers niet aan het schrikken maken, waarna ik in een poging om mijn snotteren in te houden, rare snurkgeluiden produceerde en iedereen alsnog verbaasd opkeek. Bij De laatkomer heb ik regelmatig heel hard moeten schateren en ook die lachsalvo's wil je je suffende medeforenzen op de vroege maandagochtend niet aandoen, maar gelukkig las ik dit boek gewoon thuis en kon ik me uitbundig laten gaan. In geen jaren zo gelachen om een boek, maar u bent gewaarschuwd: liever niet in de trein lezen.

Je moet als schrijver wel buitengewoon veel lef hebben trouwens: een komedie over Alzheimer. Je houdt je hart vast. Maar de originele taalkunstenaar Verhulst speelt het klaar om rond dit thema een geweldig geschreven verhaal stampvol zwarte humor op te dissen. Je vraagt of hoe iemand op het idee komt: een brave gepensioneerde bibliothecaris die op zijn vierenzeventigste voor het eerst van zijn leven in opstand komt, door dementie te veinzen, teneinde in een "bejaardengesticht" te worden opgenomen. Een normaal mens wil niets liever dan zo'n inrichting nooit van binnen te hoeven zien, maar voor Désiré Cordier is het de vurig gewenste ontsnapping aan zijn vrouw Moniek De Petter ("een mooie naam, voor op een grafsteen"). O, wat geniet hij. O, wat geeft hij een prachtige en overtuigende voorstelling weg. Al zegt hij het zelf.

Op deze manier uit de normale wereld stappen is de ideale manier om op iedereen wraak te nemen en om eindelijke alle frustraties om te keren in plezier. Niemand die hem wat kan maken, want hij is immers niet meer verantwoordelijk voor zijn eigen daden. Zelfs de Nazi's moeten het ontgelden, in een prachtige wraakactie tegen een foute medebewoner, die Désiré veel voldoening schenkt. Eindelijk krijgt zijn zinloze leventje nog een beetje zin, eindelijk doet hij iets wat er toe doet.

En dan wordt het helemaal perfect. Hij is weliswaar verplicht om elke nacht in zijn broek te schijten om niet aan geloofwaardigheid te verliezen, maar het is het alleszins waard. Want Rosa Rozendal, het aantrekkelijke  meisje waarmee hij als bleue tiener destijds niet durfde te dansen (terwijl zij duidelijk in hem geïnteresseerd was), het meisje dat hem - ongetwijfeld - zou hebben behoed voor het romantiekloze en vreugdeloze bestaan met Moniek De Petter, zit ook in Huize Winterlicht. Désiré kan zijn geluk niet op. Hij krijgt als aftakelende bejaarde een tweede kans op geluk! Waarlijk, het gaat gebeuren, want ...
... op een dag zou ik aan Rosa worden geklonken, en mocht de farmaceutica haar dan de kracht willen schenken om vijf minuten haar rolstoel te verlaten, dan, dan zou ik haar in mijn armen nemen en met ’r dansen. Een jive in duizend vertraagde maten. En wanneer ik er mij van verzekerd had dat geen der wakkere geesten ons aan het bespieden was, zou ik in haar oor hebben gefezeld: ‘Rosa, ik ben het: Désiré Cordier. Wat zou je ’r van vinden als we even naar buiten gingen, fris luchtje scheppen, veel te warm als het hier binnen trouwens is…’
Of toch niet?

Het grootste deel van het boek is ongelooflijk hilarisch, maar tegen het einde wordt het donkerder, bijna ongemerkt. Dan wordt het ook ontroerend en melancholisch, en krijgt de hilariteit reliëf. Want Désiré is mede dankzij zijn eigen actie door bijna iedereen al zo goed als vergeten en afgeschreven. Voor zichzelf heeft hij op het laatst nog enige glans gegeven aan zijn bestaan, voor de mensen om hem heen blijft hij de kleurloze sukkel die met de verkeerde vrouw is getrouwd en over zich heen heeft laten lopen.

Dit was mijn eerste kennismaking met Dimitri Verhulst, die mij op basis daarvan een buitengewoon originele en virtuoze schrijver lijkt en waar ik graag meer van wil lezen. Ik heb De laatste liefde van mijn moeder als e-boek, maar sta ook open voor andere aanbevelingen. Wat raden jullie aan?

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!
Bookmark and Share

15 opmerkingen:

  1. Hoi Anna, ik heb nog niets van Dimitri Verhulst gelezen, maar ik heb wel de film "De helaasheid der dingen" gezien en die vond ik erg grappig. Sindsdien heb ik me voorgenomen om in ieder geval dat boek te lezen. Groetjes, Erik

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Dit boek heb ik ook gelezen en ik vond het ook erg goed. Het einde vond ik wat minder sterk, maar al met al wel een heel goed boek. Ik heb De intocht van Christus in Brussel gelezen - dat was mijn eerste van Verhulst, en die vond ik wat tegenvallen, omdat het in beginsel volkomen ongeloofwaardig was, en dan hoef ik al niet meer zo. De laatkomer was zo verteld, dat het wel te geloven was dat Desiré zich had laten opnemen in het bejaardentehuis.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Vooral lezen, Erik, want Verhulst is fantastisch met taal, iets wat in een film noodgedwongen verloren gaat. Daar blijft alleen het verhaaltje over (tenzij je dat natuurlijk het belangrijkste vindt).

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Judith, ik vond het einde nu juist het beste van het hele boek. Zonder dat was het blijven steken in "lachen, gieren, brullen". Dit einde gaf het boek nou net de diepgang die het anders niet zou hebben. Het zet het voorafgaande in een ander perspectief, waardoor boek en hoofdpersoon een extra dimensie krijgen.
    Maar ja, niet iedereen zit op diepgang of perspectief te wachten... ;-)

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Godverdomse dagen! Briljant!
    En Mevrouw Verona daalt de heuvel af vond ik ook erg mooi.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. De jury van de Librisprijs zegt over Godverdomse dagen: "Deze roman is een vuurwerk van taal en alleen al daarom een literaire prestatie van formaat. Verhulst zoekt de grenzen op van de roman, gaat de confrontatie met de lezer aan en ondergraaft zijn eigen boodschap soms met érg flauwe grapjes. Verhulst is een getalenteerde durfal."
    Dat klinkt zeer interessant, krijgt meteen een hoge plaats op de verlanglijst.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Ik zou je toch vooral mevrouw Verona willen aanraden. Minder hilarisch misschien, maar wel echt heel mooi!

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Dat zijn al twee stemmen voor Mevrouw Verona: die krijgt dus ook een riante plek op de verlanglijst. Bedankt, Theetante.

    BeantwoordenVerwijderen
  9. 'Godverdomse dagen' zat ooit gratis bij het weekblad Humo: anderhalf uur lang graag gelezen, maar dan weggelegd en echt nooit de aandrang gevoeld om te hervatten (vorm primeerde op inhoud/ideeën). Maar zo'n prachtige / hilarische bespreking van dit boek: krijg er voorwaar zin in. Temeer omdat ik zelf mijn ogen opentrok bij een bezoekje aan een rusthuis annex revalidatiecentrum vorige week: nog net voordat de bewoners zich terugtrekken in de nevelen van hun leven ('Kan je Tim even roepen?' Tim is natuurlijk al 50 jaar dood) gooien ze met plezier alle courtoisie en sociale omzichtigheid overboord. Nog nooit zoveel 'trut!' en andere directe taal mogen aanhoren. "In duizend vertraagde maten" dansen ze een ultieme danse macabre met de verplegers/verpleegsters: ze kunnen niet zonder, maar het liefst van al zouden ze die lieve zielen, die voorbodes van de dood, verdrinken in hun bedpan. Bedankt voor de tip!

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Boekenliefhebber, jij zou zelf een prachtig boek kunnen schrijven! En ik denk zeker dat De laatkomer aan jou wel besteed is.

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Ik ben geen fan van Dimitri Verhulst. Ik heb al 2 boeken van hem gelezen en het is gewoon mijn ding niet. Van jouw recensie krijg ik zowaar toch goesting om dit boek alsnog te proberen.

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Marieke, ik las ergens (maar weet niet meer waar), dat dit waarschijnlijk zijn meest toegankelijke roman tot nu toe is. Daarom leek mij dit wel een goed startpunt voor deze schrijver, en warempel, ik ben meteen een fan.
    Wellicht dat jij hier ook wel plezier aan beleeft.

    BeantwoordenVerwijderen
  13. Dag Anna,
    Omdat je “Stoner” al zo mooi vond, kan ik je “Mevrouw Verona daalt de heuvel af” van harte aanbevelen. Ik vond het een heerlijk intimistische novelle en Verhulst schrijft toch zo mooi.
    “De helaasheid der dingen” is van een heel ander kaliber, autobiografisch, ruw, maar getuigend van een rauwe schoonheid wat ik dan “typisch Vlaams” noem. Ik vond het indrukwekkend, de film vond ik een stuk minder (ook Verhulst was naar het schijnt niet zo enthousiast). “Het parfum van mijn moeder” is later geschreven maar vormt de autobiografische voorloper van “De helaasheid”. Minder sterk dan de andere twee, maar zelfs een mindere Verhulst vind ik nog altijd een plezier om te lezen.

    BeantwoordenVerwijderen
  14. Hallo Monica, dit klinkt als een hele deskundige reactie! Het kan nu niet meer missen: Mevrouw Verona wordt mijn volgende Verhulst.

    BeantwoordenVerwijderen
  15. En ondertussen kijk ik natuurlijk zelf ook uit naar De laatkomer :-)

    BeantwoordenVerwijderen