Literaire sensatie?

Joël Dicker,
De waarheid over de zaak Harry Quebert (Zwitserland 2012)
Roman, 640 pp.
Vertaald uit het Frans door Manik Sarkar


Je kent dat wel: je bent gaar van het harde werken, je bent in je vrije tijd drukdrukdruk met privébeslommeringen en je hebt een paar lange busreizen voor de boeg. Dan heb je geen behoefte aan een Tolstoy of een Proust. Nee, je grijpt gretig naar een Lekker Dik Spannend Boek, zo eentje dat je bijna je bushalte voorbij doet rijden en dat niet overdreven veel van je intellectuele vermogens vergt. De waarheid over de zaak Harry Quebert leek me zo'n boek. Het was al snel duidelijk dat het geen opvallend origineel verhaal was, eerder een typische genreroman met alle standaardingrediënten van een Amerikaanse whodunnit, geschreven in een tamelijk simplistische stijl, maar lekker spannend wás het.

Het boek wordt verteld in de ik-vorm door de jonge Amerikaanse schrijver Marcus Goldman, die na een bestsellerdebuut nu lijdt aan de klassieke writer's block. Ten einde raad laat hij de hectiek van New York achter zich en trekt tijdelijk in bij zijn vroegere mentor Harry Quebert, die een beetje zit te vereenzamen in zijn mooie huis aan de kust van New Hampshire. Harry is met zijn zevenenzestig jaar één van de meest gerespecteerde auteurs van het land en zijn roman uit 1976, De wortels van het kwaad, staat op alle verplichte literatuurlijsten. Hier hoopt Marcus inspiratie voor zijn roman te vinden. En dat lukt, want er wordt een lijk gevonden. Onder de rododendrons in de tuin van Harry nog wel.

Prompt opent zich een verschrikkelijke beerput. Harry blijkt niet helemaal zuiver op de graat te zijn. Het vredige, keurige stadje in de buurt waarvan hij woont, herbergt geheimen. De plaatselijke politie lijkt 33 jaar geleden dingen in de doofpot gestopt te hebben. Het lieve 15-jarig serveerstertje Nola (waar doet die naam toch aan denken?) blijkt een mannenverslindster geweest te zijn. Smullen maar, dus. Tot over de helft van het boek lukte dat heel aardig. Maar toen begon het in te zakken. Het verhaal ging te lang door, teveel personages waren stereotiep of zelfs lachwekkend karikaturaal, en de achterliggende tragische liefdesgeschiedenis was larmoyant en sentimenteel in plaats van aangrijpend. Gelukkig kwam op ongeveer twee-derde eindelijk de reeds langverwachte Onverwachte Plotwending. Maar daar bleef het niet bij, want meteen daarna kwam er nog één. En weer één. En nog maar weer één, totdat het verhaal zo verwrongen raakte, dat het elke geloofwaardigheid verloor en de spanning weglekte.

Maar Dicker heeft nog iets extra's voor de lezer, namelijk aan het begin van elk hoofdstuk de regels voor een literair meesterwerk die Marcus van zijn mentor Harry meekrijgt en die het boek kennelijk diepgang moeten geven. Helaas stellen die regels weinig voor. Ze bestaan uit open deuren, van het soort, 'dat je aan het eind altijd moet zorgen voor een onverwachte wending, net zoals je in een kaartspel nog een laatste troef achter de hand moet houden'. Met literatuur heeft het weinig te maken, iets was overigens net zo zeer op gaat voor de zogenaamde great American novel die Harry op zijn naam heeft staan, het prach-ti-ge liefdesverhaal dat al decennia op elke universiteit ontleed wordt. Lees en huiver bij het volgende citaat:

Dit is mijn laatste brief. Dit zijn mijn laatste woorden. Ik schrijf om je vaarwel te zeggen. Na vandaag zal er geen ‘wij’ meer bestaan. Geliefden gaan uit elkaar en vinden elkaar nooit meer terug, zo eindigen liefdesgeschiedenissen. Liefste, ik zal je missen. Ik zal je zo missen. Mijn ogen tranen. Alles brandt in mij. Nooit zullen we elkaar nog zien; ik zal je zo missen. Ik hoop dat je gelukkig zult zijn. Ik hou mezelf voor dat jij en ik, dat wij samen een droom waren en dat het tijd is om wakker te worden. Ik zal je mijn leven lang missen. Vaarwel. Ik heb je lief zoals ik nooit meer lief zal hebben.

Brrrrrrrrr. Dit kan linea recta de Boeketreeks in. En zoiets geldt uiteindelijk ook voor De waarheid over de zaak Harry Quebert. De eerste helft is een prima genreroman, maar daarna wordt het een lang uitgesponnen pulpverhaal, met een doorgedraaide plot en platte, clichématige personages. Wat redelijk sterk begint, eindigt als een draak van een verhaal. Daarmee bereikte het boek bij mij precies het tegenovergestelde van wat volgens de briljante Harry Quebert een goede roman zou moeten doen.

‘Hoe goed een boek is meet je niet alleen aan de laatste woorden af, Marcus, maar aan het effect van alle woorden die daaraan voorafgingen. Ongeveer een halve seconde nadat de lezer het boek uit heeft, als hij het laatste woord net heeft gelezen, moet hij bevangen worden door een hevige emotie: een ogenblik lang moet hij alleen maar denken aan alles wat hij heeft gelezen, dan moet hij naar het omslag kijken en lichtelijk verdrietig glimlachen omdat hij alle personages zo zal missen. Een goed boek, Marcus, is een boek waarvan je het jammer vindt dat het uit is.’

Een waarheid als een koe. Maar in plaats van het jammer te vinden dat dit boek uit was, klapte ik lichtelijk ontgoocheld mijn e-reader dicht. En de enige emotie die het boek bij mij opriep, was opluchting dat ik het einde had gehaald.

Tot slot nog een korte tip voor de vertaler: leeuwen brullen, hordes voetbalfans brullen, en dronken corpsballen brullen. Normale individuen die flink hun stem verheffen roepen of schreeuwen tegen elkaar. Dus niet: "'Ik heb geen honger!' brulde ik", maar "'Ik heb geen honger!' schreeuwde ik" en niet "'Heb je het al gehoord?' brulde hij", maar "'Heb je het al gehoord?' riep hij". Na een keer of zestig begint al dat gebrul behoorlijk te irriteren. We zijn hier niet in het voetbalstadion.

PS Aarzel om niet om je eigen commentaar toe te voegen. Ik stel het zeer op prijs als mensen de moeite nemen om reacties of aanvullingen te plaatsen!